Trong lịch sử Trung Quốc có nhiều trận đánh nổi tiếng về lấy ít thắng nhiều, trong đó, lửa thiêu Xích Bích được lưu truyền rộng rãi trong dân gian, bởi vì trong đó có nhiều điển cố đến nay vẫn khiến người ta say sưa kể lại.
Cuối thế kỷ 2, chính phủ tập quyền trung ương Đông Hán suy sụp, trải qua cuộc chiến tranh quân phiệt kéo dài nhiều năm, Tào Táo, Lưu Bị và Tôn Quyền chiếm giữ Trung Nguyên, Ba Thục và khu vực Giang Đông, thế lực của Tào Tháo mạnh nhất. Năm 208, Tào Tháo dẫn quân vào nam, đánh bại Lưu Bị, chiếm lĩnh phần lớn đất đai của Kinh Châu – một vị trí quân sự quan trọng, buộc Lưu Bị phải lùi về Hạ Khẩu (Hán Khẩu Hà Bắc hiện nay). Tào Tháo muốn tiêu diệt Lưu Bị, đồng thời nuốt trửng khu vực giang Đông do Tôn Quyền chiếm giữ. Lưu Bị và Tôn Quyền quyết định liên hợp chống Tào Tháo. Lúc đó Tào Tháo dẫn hơn 200 nghìn quân từ Giang Lăng (thuộc Hà Bắc hiện nay) dọc Giang Đông tấn công, sắp đến Hạ Khẩu, Liên quân Tôn Lưu 50 nghìn người ngược dòng lên phía bắc, hai bên gặp nhau ở Xích Bích (núi Tích Cơ phía tây Võ Xương Hà Bắc). Binh sĩ Tào Tháo là người miền bắc, không biết thủy chiến, trận đầu thua thiệt, Tào Tháo kéo quân đến giang bắc và đặt doanh trại ở đấy, chống chọi với liên quân Tôn Lưu. Tào Tháo bị đánh bại, rút kinh nghiệm bổ nhiệm tướng Kinh Châu đầu hàng Thái Mạo và Trương Doãn đào tạo binh sĩ miền bắc tập tác chiến trên nước, thu được hiệu quả bước đầu. Đô đốc Chu Dư làm thổng soái của Tôn Quyền lo lắng quân Tào Tháo dưới sự đào tạo của Thái Mạo và Trương Doãn, biết được tác chiến trên nước, bèn sử dụng kế chia rẽ, làm cho Tào Tháo trúng kế, tin nhàm Thái Mạo và Trương Doãn là mật thám ẩn nấu trong quân Tào Tháo, cho giết hai người này.
Chu Dư trao đổi với quân sư của Lưu Bị Chư Cát Lượng, cảm thấy quân Tào Táo rất đông, đội hình gọn gàng, nếu giao chiến chính diện, liên quân Tôn Lưu không thể thắng được, họ quyết định tấn công bằng lửa, và sắp xếp một loạt kế sách. Một hôm, Chu Dư triệu tập các đại tướng bàn chuyện tấn công Tào Tháo, lão tướng Hoàng Cái cho rằng đối phương quá mạnh, chỉ bằng đầu hàng. Chu Dư tức giận, ra lệnh đánh Hoàng Cái 50 roi. Hoàng Cái sau khi bi ̣đánh, sai người gửi thư cho Tào Tháo, cho biết sẽ đầu hàng Tào Tháo. Lúc này, mật thám quân Tào Tháo ẩn nấu trong doanh trại Chu Dư cũng truyền tin về Chu Dư đánh Hoàng Cái, Tào Tháo tin chắc Hoàng Cái thật sự đến đầu hàng, hết sức vui mừng. Lúc này, nhà quân sự nổi tiếng Bàng Thống đến chào Tào Tháo, Tào Tháo rất vui, lập tức hỏi Bàng Thống một vấn đề ông đang đau đầu. Hoá ra binh sĩ của Tào Tháo đều là người miền bắc, không biết thủy chiến, hơn nữa không thích ứng khí hậu miền nam, thường bị ốm. Bàng Thống nói: "điều đó có gì khó? Chỉ cần gắn thuyền lớn và thuyền nhỏ, dùng xích nối đầu đuôi 30 hoặc 50 chiếc thuyền làm một, ở trền lát tấm gỗ là được.” Tào Tháo liên làm theo cách này. Quả nhiên, chiến thuyền của Tào Tháo nối với nhau bằng xích, dù có sóng gió, nhưng không lắc lư tí nào. Binh sĩ vung dao gươm trên thuyền giống như trên lục địa, không cảm thấy choáng đầu. Nhưng có binh sĩ nói: "chiến thuyền nối với nhau đương nhiên là tốt, nếu đối phương tấn công bằng lửa, chỉ sợ khó mà chạy trốn.” Tào Tháo cười ha hả nói: "đừng lo. Chúng ta ở phía bắc, họ ở phía nam. Hiện nay là mùa đông, chỉ có gió tây bắc, đâu có gió đông nam? Nếu họ tấn công bằng lửa, hoá ra đốt cháy mình à.” Mọi người đều khen Tào Tháo giàu kiến thức, lơ là cảnh giác.
Ai ngờ ngày 20 tháng 11 đột nhiên nổi gió tây nam. Quân sư của Lưu Bị Chư Cát Lượng giỏi về quan sát khí tượng, đã chuẩn bị trước với Chu Dư. Lúc này, Tào Tháo nhận được thư của Hoàng Cái, hẹn đến đầu hàng. Tào Tháo dẫn các tướng lĩnh đứng ở đầu thuyền chờ đợi. Quả nhiên thấy Hoàng Cái dẫn mười mấy chiếc thuyền nhỏ, xuôi theo chiều gió, Tào Tháo rất đắc ý. Mười mấy chiếc thuyền nhỏ theo chiều gió, một lúc đã đến chiến thuyền của Tào Tháo. Hoàng Cái vẫy tay, thuyền nhỏ lập tức nổ lửa lên, hoá ra trên thuyền đều là rơm cỏ và dầu mỡ. Thuyền nhỏ nhờ gió đông nam, xông thẳng vào doanh trai chiến thuyền của Tào Tháo, chiến thuyền của Tào Tháo lập tức bị cháy do bị xích nối với nhau, không thể chạy trốn, một lúc đã trở thành biển lửa. Tào Tháo vội vàng bỏ thuyền lên bờ, nhưng doanh tại trữ lương thực cũng bị các binh sĩ của Chu Dư mai phục từ trước phóng lửa đốt cháy. Nhân dịp này, liên quân Tôn Lưu tấn công ào ào, quân Tào Tháo thảm bại, Tào Tháo luống cuống phá vây, trốn về miền bắc.
Qua chiến tranh Xích Bích, Tôn Quyền củng cố nền thống trị ở giang nam, Lưu Bị thừa cơ chiếm lĩnh khu vực Kinh Châu, hình thành thế riềng ba chân là Tào, Tôn, Lưu. Lửa thiêu Xích Bích còn lưu lại nhiều điển cố, ví dụ Hoàng Cái sau khi bị đánh giả vờ đầu hàng Tào Tháo, được goi là "khổ nhục kế”, Bàng Thống là bạn thân của Chư Cát Lượng, ông đề nghị Tào Tháo dùng xích nối thuyền với nhau, làm cho chiến thuyền của Tào Tháo khó bề chạy trốn sau khi bị tấn công bằng lửa, kế này được gọi là "liên hoàn kế”.