Nhân vật Lưu
Bị trong truyện Tam Quốc
Một trong những thành công lớn nhất của Tam Quốc
chí diễn nghĩa là tính chất quy mô, hoành tráng của cốt truyện và nhân vật. Bộ
tiểu thuyết này có thể chia thành rất nhiều "truyện nhỏ" mà đa phần trong số đó
có thể hoàn toàn dựng được thành những bộ phim truyện theo đúng nghĩa. Chúng ta
đã được xem rất nhiều những bộ phim truyện nhiều tập về các nhân vật Lã Bố, Điêu
Thuyền, Tào Tháo… và gần đây các nhà làm phim đã dựng bộ phim Trận Xích Bích
thật hoành tráng!...Cũng giống như Tây Du ký, Thủy hử, Hồng Lâu mộng, Tam Quốc
chí diễn nghĩa còn là đề tài khai thác không bao giờ vơi cạn của các nhà làm
phim không chỉ ở Trung Quốc.
Cốt Truyện Tam Quốc chí diễn nghĩa lấy bối cảnh vào
thời suy vi của nhà Hán khi mà những hoàng đế cuối cùng của nhà Hán bạc nhược,
bất tài nên đã quá tin dùng giới hoạn quan mà gạt bỏ những bề tôi trung trực.
Triều đình ngày càng thối nát, khiến kinh tế suy sụp và an ninh bất ổn. Đến đời
Hán Linh Đế, loạn giặc Khăn Vàng (do Trương Giác, một người đã học được nhiều ma
thuật và bùa phép chữa bệnh, cầm đầu) nổ ra và nhanh chóng lan rộng như bão
lốc…
Sau khi diệt được loạn "Giặc Khăn Vàng”, triều đình
càng rối loạn, đám hoạn quan giết trung thần, uy hiếp vua. Trong số các quan lại
có công "hộ giá” cứu vua là Đổng Trác, một thứ sử Tây Lương. Đổng Trác nhân cơ
hội này vào cung bảo vệ vua. Sau đó Đổng Trác phế truất Thiếu Đế và lập Trần Lưu
Vương lên làm Hoàng đế, còn mình làm Tướng quốc nắm hết quyền triều
chính.
Hành vi tàn bạo, lộng quyền của Đổng Trác khiến
quan lại vô cùng phẫn nộ, họ hội quân với Viên Thiệu và lập mưu khiến Đổng Trác
dời đô từ Lạc Dương về Trường An. Cuối cùng Đổng Trác bị giết bởi "Mỹ nhân kế”
của quan Tư đồ Vương Doãn: Lã Bố, một võ tướng tài ba, con nuôi của Đổng Trác đã
đâm chết Đổng Trác do cùng giành giật một người con gái đẹp là Điêu
Thuyền.
Sau khi Đổng Trác chết, triều đình tức chính quyền
trung ương tan rã, các quan lại cát cứ, xưng hùng xưng bá ở khắp nơi: Tôn Kiên
lấy được Ngọc Tỷ truyền quốc rồi truyền lại cho con là Tôn Sách hùng cứ ở Giang
Đông, phía Bắc là hai anh em Viên Thiệu, Viên Thuật…Ở kinh đô, quyền lực của Tào
Tháo ngày một mạnh lên sau một loạt những sự kiện sau đó. Trong chiến dịch quân
sự đánh Viên Thiệu, chiến thắng quyết định của Tào Tháo tại trận Quan Độ đã đặt
cơ sở cho Tào Tháo củng cố quyền lực tuyệt đối khắp miền bắc Trung
Quốc.
Cũng trong thời gian này, Lưu Bị đã lập được căn cứ
ở Nhữ Nam và tự đem quân đi tấn công Tào Tháo nhưng bị thất bại. Lưu Bị bèn tới
Kinh Châu nương nhờ Lưu Biểu là một người anh họ xa, cũng là tôn thất nhà Hán.
Tại đó Lưu Bị, sau ba lần đến thăm lều cỏ của Gia Cát Lượng (3), đã vời được Gia
Cát Lượng ra làm mưu sĩ, cùng họ Tào và họ Tôn chia ba thiên
hạ.
Lưu Biểu mất, để lại Kinh Châu cho hai con trai
nhỏ. Sau khi diệt được Viên Thiệu, Tào Tháo lập tức nhòm ngó về phía nam. Ông ta
tự đem quân đi chiếm Tân Dã. Lưu Bị được lòng dân chúng thành Tân Dã nên trước
viễn cảnh bị xâm chiếm, toàn bộ dân trong thành một lòng xin đi theo Lưu Bị. Lưu
Bị đành đưa dân Tân Dã về thành Tương Dương của người con thứ của Lưu Biểu, tại
đây Lưu Bị bị từ chối không cho vào thành. Không còn cách nào khác ông phải tiếp
tục nam tiến xuống Giang Hạ là thành của Lưu Kỳ người con trưởng của Lưu Biểu. Ở
Giang Hạ, Lưu Bị cuối cùng cũng tạm có được một chỗ đặt chân để chống lại cuộc
tấn công dữ dội của Tào Tháo.
Còn ở phía tây nam, Tôn Quyền vừa mới lên nắm quyền
sau cái chết của người anh là Tôn Sách. Cả Tào Tháo lẫn Lưu Bị đều muốn liên kết
với Tôn Quyền để "chia đôi tiên hạ”. Tuy nhiên, Gia Cát Lượng tự mình đến quận
Sài Tang và thuyết được Tôn Quyền hợp tác với Lưu Bị. Liên minh này đã dẫn đến
thất bại thảm hại nhất của Tào Tháo tại trận Xích
Bích.
Với ý định loại trừ Lưu Bị, người mà Tôn Quyền cho
là một mối đe dọa tiềm tàng, Tôn Quyền bày mưu gả em gái cho Lưu Bị. Sau đó, Lưu
Bị mắc mưu sang Sài Tang để làm lễ cưới. Tuy nhiên, Tôn Quyền rất nghe lời mẹ
Ngô Quốc Thái Phu Nhân; bà này rất quý Lưu Bị và không cho ai hãm hại Lưu Bị.
Cũng do mưu lược của Gia Cát Lượng mà Lưu Bị cuối cùng đã thoát được quay về
Giang Hạ cùng với người vợ mới.
Tình trạng giằng co giữa ba thế lực vẫn bế tắc cho
đến khi Tào Tháo chết vào năm 219. Năm sau đó, con thứ của Tào Tháo là Tào Phi
ép phế Hán Hiến Đế và lập ra nhà Ngụy. Đáp lại, Lưu Bị tự xưng đế Thục Hán (để
chứng tỏ vẫn mang dòng máu quý tộc nhà Hán nhưng đóng đô tại Thành Đô – đất
Thục).
Lúc này, Tôn Quyền lại ngả về phía Ngụy. Ông chịu
để Tào Phi phong vương nước Ngô. Tôn Quyền làm việc này nhằm tập trung lực lượng
chống Lưu Bị do Lưu Bị khởi binh đánh Ngô để trả thù cho Quan Vũ bị Tôn Quyền
giết chết.
Một loạt những sai lầm mang tính chiến lược do hành
động nóng vội của Lưu Bị đã dẫn đến thất bại của quân Thục Hán trong trận Hào
Đình. Tuy nhiên, Lục Tốn, quân sư phía Ngô đã từng chĩa mũi nhọn tấn công về
phía Thục, đã ngưng không tiếp tục dấn sâu về phía tây. Vì tin vào đòn trừng
phạt của Lục Tốn, Tào Phi phát động một cuộc xâm lược vào nước Ngô vì cho rằng
như vậy quân Ngô vẫn còn ở ngoài nước. Cuộc tấn công đã bị đè bẹp bởi sự kháng
cự quyết liệt của quân Ngô cùng với bệnh dịch bùng phát phía bên quân
Ngụy.
Trong lúc đó tại nước Thục, Lưu Bị bị bệnh chết và
để lại con trai Lưu Thiện còn nhỏ dại, phó thác cho Gia Cát Lượng chăm sóc. Nắm
bắt cơ hội này, Tào Phi gắng mua chuộc một số lực lượng, trong đó có Tôn Quyền
và các bộ tộc thiểu số để tấn công nước Thục. Một sứ giả của Thục thuyết được
Tôn Quyền lui quân, nhưng Gia Cát Lượng vẫn phải lo xử lý quân của các bộ tộc
thiểu số.
Một trong những mưu lược tài ba cuối cùng của Gia
Cát Lượng là tiến hành chiến dịch thu phục Mạnh Hoạch, thủ lĩnh bộ tộc người
Man. Gia Cát Lượng đã bảy lần bắt sống Mạnh Hoạch, lần nào cũng cho thả ra
nguyên vẹn. Mạnh Hoạch vì cảm động bởi mưu trí và lòng nhân từ của Gia Cát Lượng
nên đã thề mãi mãi gắn bó với nhà Thục.
Trong lúc này, Tào Phi cũng lâm bệnh mà chết. Gia
Cát Lượng liền nhìn về phía bắc. Tuy thế, ông không còn sống được bao lâu nữa.
Chiến thắng đáng kể cuối cùng của ông chống lại quân Ngụy có lẽ là chiêu hàng
được Khương Duy về phía mình. Khương Duy trước đó là một tướng bên Ngụy, có tài
năng quân sự. Khương Duy tiếp tục tiến hành chiến dịch của Gia Cát Lượng chống
lại Tào Ngụy tới một kết cục khá cay đắng, ngay cả sau khi Lưu Thiện đầu hàng.
Khương Duy bày mưu kích động xung đột giữa hai tướng lớn phía Ngụy. Kế sách này
đã tiến rất sát đến thành công. Thật không may, Khương Duy đã bộc phát bệnh hiểm
nghèo ngay giữa trận đánh cuối cùng. Khương Duy liền dùng kiếm tự vẫn, đánh dấu
kháng cự cuối cùng của nhà Thục Hán.
Cuộc chiến kéo dài nhiều năm giữa Ngụy và Thục thì
phía Ngụy liên tục đổi ngôi. Nhà họ Tào ngày một yếu thế. Tới Tào Hoán, cháu nội
Tư Mã Ý là Tư Mã Viêm bắt Tào Hoán nhường ngôi (giống như Tào Phi đã từng ép Hán
Hiến Đế) và lập ra triều đình mới của nhà Tấn, tức là Tấn Vũ Đế, vào năm
265.
Vua cuối cùng của Ngô là Tôn Hạo, đến năm 280 bị
Tấn Vũ Đế chinh phục. Cả ba vua cuối cùng của ba nước là Tào Hoán (Nước Ngụy),
Lưu Thiện (Nước Thục) và Tôn Hạo (Nước Ngô), được sống cho đến tận cuối đời. Và
thế là thời đại Tam Quốc cuối cùng cũng chấm dứt sau gần một thế kỷ xung đột dữ
dội.