Lưu Bị cũng là người háo sắc như Tào Tháo?

Nếu Khổng Minh là biểu tượng cho chữ Trí, Quan Vũ là biểu tượng của chữ Nghĩa thì Lưu Bị luôn được người đời xưng tụng là con người chí Nhân, chí Thiện. Nhưng ở mặt trái của biểu tượng ấy, phải chăng Lưu Bị vẫn là một con người theo nghĩa bình thường nhất, nghĩa là cũng nhát gan và háo sắc?

Bốn lần chạy bỏ vợ con

Lưu Hoàng Thúc là một cái tên lừng danh thiên hạ thời Tam Quốc, một đại anh hùng "chia ba thiên hạ”. Nhưng chúng tôi lại thấy rằng, trong quá trình dựng xây đại nghiệp của mình, vị hoàng thúc này cũng gặp không ít những thất bại, trải qua cuộc sống đầy gập ghềnh, trớ trêu. Trong những lần thất bại ấy, chúng tôi cũng thấy rằng hoàng thúc đã bốn lần có hành động không được xứng tầm với một đại anh hùng, "vứt bỏ vợ con, chạy lấy thân mình”.

Lần thứ nhất là vào năm Kiến An nguyên niên (năm thứ nhất), khi đó Lưu Bị vừa từ trong tay Đào Khiêm tiếp nhận ấn soái Từ Châu. "Viên Thuật tới tấn công tiên chủ, tên chủ chống lại ở Hu Di, Hoài Âm,…”, Lưu Bị đành để Trương Phi ở lại phòng thủ Hạ Phi, tự thân đem quân chống lại viên Thuật. Kết quả Tào Báo cấu kết với Lã Bố tấn công, "Bố bắt vợ con tiên chủ làm tù binh”. Lưu Bị không còn cách nào, chỉ còn cách đồng ý giảng hòa cùng Lã Bố, hy vọng Lã Bố giữ lời hứa, "Bố bèn thả vợ con (Lưu Bị) về”.

Có thể khẳng định là, người vợ này tuyệt không phải là Cam, Mi phu nhân thường được nhắc tới. Bởi vì căn cứ vào Tam Quốc chí - Mi Trúc truyện, khi Lã Bố tập kích Hạ Phi, Lưu Bị thua chạy tới Hải Tây thì Mi Chúc mới "dâng em gái của mình để làm vợ tiên chủ”. Do đó Mi phu nhân tuyệt đối không thể bị Lã Bố bắt làm tù binh được. Lại căn cứ theo Tam Quốc chí – Cam hoàng hậu truyện: "Cam hoàng hậu của tiên chủ, người ở đất Bái. Khi tiên chủ đến Dự Châu, trú ở đất Bái mới nạp làm thiếp”.

Điều này cho thấy, Cam phu nhân được gả cho Lưu Bị khi ông ở Dự Châu, thời gian đó vào khoảng năm Kiến An thứ hai hoặc thứ ba, còn muộn hơn cả thời gian lấy Mi phu nhân. Do đó có thể thấy, trong lần thất bại này, người vợ này chính là người vợ đầu tiên.

Nhưng trong Tam Quốc diễn nghĩa của La Quán Trung lại đem người vợ được nhắc đến trong lần thất bại này của Lưu Bị nói thành Mi, Cam phu nhân. Tại sao như vậy? Bởi vì trong sử sách người vợ đầu này không được mảy may nhắc tới. La Quán Trung một mặt để tránh những tình tiết gấy rối loạn cốt truyện, đồng thời cũng không muốn trong tác phẩm của mình nói quá nhiều đến cuộc sống đời tư của Lưu Bị vì thế mới dứt khoát đem sự kiện đã được lịch sử ghi chép này gán lên Cam, Mi phu nhân.

Tới năm Kiến An thứ ba, do cuộc tấn công của Lã Bố ở Từ Châu, Lưu Bị chỉ còn biết đóng quân ở đất Tiểu Bái. Trong thời gian này Lưu Bị những muốn tập hợp lực lượng tìm Lã Bố trả thù. Không ngờ rằng lần tái chiến này lại tiếp tục gặp phải thất bại đành chạy đến chỗ Tào Tháo. Tào Tháo đối đãi ông ta cũng chẳng bạc, phong ông ta làm Dự Châu mục. Nhưng Lưu Bị không cam tâm, chuẩn bị tới huyện Bái để thu thập tàn quân, những mong rửa mối nhục cũ. Tào Tháo cũng ủng hộ, cấp cho Lưu Bị quân lương, phái quân đội theo ông ta tìm Lã Bố phục thù.

Kết quả là Lưu Hoàng Thúc không chịu thua kém ai đã bị bại dưới tay bộ tướng của Lã Bố là Cao Thuận. Cao Thuận "lại bắt được vợ con tiên chủ đưa về cho Lã Bố”. Cuối cùng chính Táo Tháo phải thân chinh "Tào công tự mình thân chinh, giúp tiên chủ vây Lã Bố ở Hạ Phi, bắt sống được Bố”, lúc đó mới có thể đem vợ con về. Lần này người bị bắt làm tù binh đương nhiên là hai vị phu nhân Cam, Mi. Còn như người vợ trước có trong số đó không thì cũng khó mà biết được. Bởi vì chúng ta không biết được tên tuổi của người này cũng không biết bà có còn sống hay không.

Tam Quốc diễn khi viết về sự việc này đại thể là dựa trên sự thực lịch sử nhưng trong tình tiết thì có một điểm rõ ràng bị thay đổi: Cam, Mi phu nhân hai người không bị Lã Bố bắt sau đó mới về bên Lưu Bị mà trước đó do Trần Khuê và Mi Chúc đoạt Từ Châu, đem hai vị phu nhân về hội ngộ cùng Lưu Bị.

Sau đó hai năm, đến năm Kiến An thứ 5, Lưu Bị không cam tâm dưới trướng Tào Tháo, mượn cơ hội Viên Thuật mâu thuẫn với Tào Tháo mà đánh chiếm Hạ Phi vốn đã thuộc về Tào Tháo. Tào Tháo không thể tha thứ bèn đem quân đánh Bị. Hoàng thúc lần này lại thêm một lần mất mặt. Chưa giao chiến, chỉ mới thấy cờ quân Tào đã hoảng sợ không còn con đường lựa chọn nào khác "bỏ dân mà chạy”. Kết quả là Tào Tháo lại "bắt được thê tử của tiên chủ, đồng thời bắt sống cả Quan Vũ”.

Chúng ta biết đều biết "ba điều kiện” của Quan Vũ với Tào Tháo rồi "qua 5 cửa chém 6 tướng” chỉ là sự hư cấu của nhà tiểu thuyết. Trong sử sách khi nói về việc Quan Vũ bỏ Tào Tháo đi tìm Lưu Bị không hề nói rõ là có mang theo hai vị phu nhân hay không. Nhưng chúng ta đều biết rằng, Lưu Bị khi ở Kinh Châu là ở cùng gia đình, còn sinh ra A Đẩu. Cứ xem thái độ đối đãi của Tào Tháo với Lưu Bị và Quan Vũ thì đủ rõ, Tào Tháo đã cùng thả Quan Vũ và "vợ con tiên chủ”.

Lần cuối cùng là vào năm Kiến An thứ 13, trong chiến dịch Trường Bản, Lưu Bị "Bỏ vợ con, cùng Gia Cát Lượng, Trương Phi, Triệu Vân,… khoảng hơn mười người ngựa bỏ chạy”. Cam phu nhân và A Đẩu may mắn được Triệu Vân bảo vệ mới thoát khỏi kiếp nạn. Trong các sử tịch không thấy nhắc đến Mi phu nhân, rất có thể đã thiệt mạng trong chiến dịch này.

Như vậy, Lưu Bị bốn lần li tán cùng gia đình, trong đó, Lã Bố bắt hai lần, Tào Tháo bắt hai lần. Truy nguyên nguồn gốc của sự tình dường như đều liên quan đến Tào Tháo. Trong cả quá trình tồn tại Tam quốc, kháng Tào là hành động kiên quyết nhất của nhân vật cũng không khiến người ta thấy kì lạ. Rốt cục việc trả thù đoạt vợ, cướp con khó ai mà có thể coi nhẹ được.

Mọi người thường ca ngợi Lưu Bị trăm lần thất bại cũng không khuất phục, chính bản thân Lưu Bị cũng xác nhận như vậy. Nhưng mà từ thái độ đối xử với vợ con như vậy hoàn toàn có thể cho rằng đó là "bỏ cái nhỏ để lấy cái lớn”, cũng có thể nói là chỗ khiếm khuyết trong nhân tính con người này, đúng sai cong thẳng ra sao, hoàn toàn do bạn làm chủ.

Ham thích khoái lạc: bắt vợ khỏa thân so cùng người ngọc

Việc này phải bắt đầu từ hồi thứ 25 "Đóng Thổ sơn Quan Công giao ước ba điều Cứu Bạch Mã Tào Tháo giải trùng vây”: Quan công dẫn binh vào Hạ Phi, thấy nhân dân yên ổn, liền đi vào phù tìm hai chị, Cam, Mi hai phu nhân khi nghe nói Quan công tới vội vàng ra nghinh đón. Công ở dưới thềm bái vào nói: "Làm cho hai chị phải thất kinh, thực là tội của mỗ vậy. Hai phu nhân liền hỏi: "Hoàng thúc nay ở đâu?”. Công đáp: "Hiện không rõ”. Hai phu nhân hỏi tiếp: "Nay nhị thúc định thế nào?” Công đáp: "Quan mỗ ra thành tử chiến bị vây khốn ở Thổ sơn, Trương Liêu khuyên tôi đầu hàng, tôi bèn đặt ra ba điều cùng ước hẹn. Tào tháo đã đồng ý, nên lui binh cho tôi vào trong thành. Tôi chưa được biết ý của hai chị thế nào chưa dám tự quyết. Hai phu nhân liền hỏi: "Ba việc thế nào?”. Quan công đem ba việc ở trên mà nói lại một lần. Cam Phu nhân nói: "Đêm qua quân Tào vào thành, ta nghĩ ắt sẽ chết; ai ngờ chúng không hề động tới, một tốt cũng không bước vào cửa. Nay thúc đã quyết rồi hà tất phải hỏi hai chúng ta? Chỉ sợ sau này Tào Tháo không dung cho thúc thúc đi tìm Hoàng thúc thôi” Công đáp: "Hai chị yên tâm, Quan mỗ đã có cách”. Hai phu nhân nói "Thúc đã có tự quyết, phàm việc gì không phải hỏi hạng nữ lưu như chúng tôi”.

Trong Tam Quốc diễn nghĩa, thường thường Cam, Mi hai phu nhân cùng được tác giả giới thiệu đi kèm với nhau. Những người hiểu Tam Quốc, đối với quá trình sáng nghiệp của Lưu Bị có một ấn tượng về Lưu Bị, đó là: Đánh được thì đánh, không đánh được ắt chạy thoát thân thục mạng, tính mệnh của vợ, của con đều quên sạch. Riêng nói về trình độ chạy trốn, tần suất và cả sự nhếch nhác thì ngay đến cả tổ tiên của mình là Lưu Bang cũng phải chấp nhận là "hậu sinh khả úy”. Cũng chính bởi thế mà Cam, Mi phu nhân phải chịu biết bao nhiêu nỗi khổ của cảnh lưu lạc khốn cùng. Ngay trong đoạn "một ngựa vượt ngàn dặm” của Quan Công cũng là để hộ tống hai người chị dâu của mình.

Như đoạn nói chuyện giữa Cam, Mi phu nhân đối với Quan Công có thể thấy Cam, Mi phu nhân tuyệt đối là sảng phẩm của tư tưởng đạo đức luân lý của Nho gia. Qua lời "phàm việc gì không phải hỏi hạng nữ lưu như chúng tôi” và "Nay thúc đã quyết rồi hà tất phải hỏi hai chúng tôi?” có thể thấy hai người là những người nhu mì, nhưng lại hoàn toàn thiếu chủ kiến. Trước tất cả mọi việc, thậm chí ngay cả sự sống chết của bản thân họ đều do người đàn ông nắm giữ. Những hình tượng phụ nữ như thế là một dạng kí hiệu tồn tại trong Tam quốc diễn nghĩa. Ý nghĩa mà họ mang theo trong tác phẩm văn học vì thế rất nhỏ bé, rất khó để lại ấn tượng gì trong lòng người đọc.

Nhưng những nhân vật này trong chiến dịch Trường Bản lại có một sự cải thiện rất đáng kể. Đặc biệt là hình ảnh cảm động của Mi phu nhân trong hồi thứ 41 của Tam quốc diễn nghĩa, Lưu Huyền Đức mang dân qua sông, Triệu Tử Long một ngựa cứu chủ.

Quân Tào trùng trùng vây khốn Lưu Bị, trong thời khắc giữa sự sống và cái chết, Triệu Vân tìm thấy Mi phu nhân bị trọng thương. Đối diện với có hội sống sót duy nhất đó, cô nhất định không chịu lên ngựa mà nói với Triệu Vân một cách đầy nghĩa khí rằng: "Thiếp gặp được tướng quân, A Đẩu có cơ hội sống rồi. Hy vọng tướng quân có thể thương xót phụ thân của A Đẩu nửa đời long đong chỉ có mình nó là cốt nhục. Tướng quân có thể bảo vệ đứa con này, dẫn nó đến gặp phụ thân, thiếp có chết cũng không ân hận”.

Mi phu nhân vì bảo vệ sự sống cho đứa con không phải do minh sinh ra sẵn sàng nhảy xuống giếng mà chết. Cô không mảy may nghĩ đến tính mệnh của bản thân khiến Triệu Vân đứng giữa vòng vây của quân Tào nỗ lực không ngừng, cứu được tiểu chủ nhân. Vì thế mà được tiểu thuyết ca ngợi: Dùng cái chết để bảo tồn dòng giống họ Lưu, Đấng nam nhi còn thua người phụ nữ trượng phu này. Sự đáng kính của người con gái anh hùng can đảm vì đại nghĩa, hiền đức mạnh mẽ này khác hẳn với sự nhu nhược yếu đuối của Lưu Bị ở trên. Đọc đến đoạn này, độc giả không khỏi cảm thấy rung động. Tinh thần vì đại nghiệp của chồng mà cam tâm tình nguyện hy sinh này khiến cho nhiều đấng mày râu không khỏi thẹn thùng.

Nhưng tình tiết này chỉ là sự hư cấu của nhà tiểu thuyết. Trên thực tế việc Triệu Vân cứu A Đẩu cực kỳ giản đơn. Tam Quốc chí – Triệu Vân truyện chỉ chép là: "Vân mình mang A Đẩu, bảo vệ Cam phu nhân, cùng tránh được nạn”. Còn việc có phải Mi phu nhân cứu được A Đẩu không, chúng ta cũng khó mà biết được nhưng rất có khả năng là cô đã chết trong chiến dịch này. Trong sự chau chuốt nghệ thuật của nhà tiểu thuyết La Quán Trung, hình tượng của Mi phu nhân mới trở nên sinh động và giàu ý nghĩa như chúng ta đã thấy. Đối chiếu với sự thật lịch sử, chúng ta mới thấy hết sự vi diệu của ngòi bút của La tiên sinh.

Kỳ thực khi Mi phu nhân còn sống, Mi phu nhân là thê (vợ cả) còn Cam phu nhân là thiếp (vợ bé), địa vị bao giờ cũng thấp hơn. Nhưng trong Tam Quốc diễn nghĩa mỗi lần nhắc đến đều nói "Cam, Mi hai vị phu nhân” là vì Cam phu nhân sinh hạ Lưu Thiện ở Kinh Châu. Điều này trở thành nguyên nhân khiến Cam phu nhân được đề cao hơn. Cũng vì sinh được con trai kế nghiệp làm hoàng đế nên vị trí của Cam phu nhân trong lịch sử cũng vượt xa Mi phu nhân, sách sử cũng vì thế mà ghi chép nhiều hơn.

Cam phu nhân là một mỹ nữ nổi tiếng thời kỳ Tam Quốc. Sinh ra trong một gia đình nghèo hèn, từ nhỏ Cam thị đã được một người xem tướng nói rằng: "Cô gái này sau này sẽ phú quý vô cùng, được một vị quý nhân nâng đỡ”. Sau khi Lưu Bị khởi binh tại Dự Châu đã nạp Cam thị làm thiếp. Sau đó mấy người vợ cả của Lưu Bị đều đều qua đời, Cam phu nhân vì thế mà trở thành vợ cả. Sau khi Lưu Bị đến Kinh Châu nhờ cậy Lưu Biểu, sinh hạ được A Đẩu. Khi đại quân của Tào Tháo truy đuổi quân của Lưu Bị tại Trường Bản Đương Dương, Lưu Bị bèn vứt bỏ vợ lớn lẫn vợ bé. Hoàn toàn dựa vào một tay Triệu Vân bảo vệ, Cam phu nhân mới thoát khỏi kiếp nạn. Nhưng hồng nhan thì bạc mệnh, sau chiến dịch Xích Bích không lâu, Lưu Bị vừa mới ổn định thì cô "hương tan ngọc nát”, gặp bạo bệnh mất ở tuổi 24. Cả đời Cam phu nhân theo Lưu Bị chạy đông chạy tây, trôi giạt nghèo khổ tương phản hoàn toàn với dự đoán của người xem tướng thuở nhỏ. Cả đời cô ấy chưa từng được hưởng một chút hạnh phúc nào.

Tương truyền dung mạo của Cam phu nhân khi trưởng thành không giống với những phụ nữ bình thường khác. Mười tám tuổi đã trở thành mỹ nữ rất được Lưu Bị mê đắm. Lưu Bị thường để cô cùng ở trong trướng lụa, đứng ở ngoài trời mà nhìn, Cam thị giống như tuyết trắng ngưng tụ dưới ánh trăng vậy.

Ở Hà Nam có người nịnh hót Lưu Bị, dâng tặng một tượng ngọc cao ba thước (khoảng 1m), Lưu Bị đem tượng ngọc này để cạnh Cam phu nhân, thường bắt Cam phu nhân trong đêm phải bỏ hết y phục để so sánh với người ngọc ở bên. Lưu Bị chơi đùa Cam phu nhân không khác gì pho tượng bằng ngọc, thường nói: "Điều quý của ngọc là ở chỗ nó có thể so với cái đức của người quân tử. Hơn nữa lại có thể đẽo tạc thành nhân hình thì khó mà bỏ đi được”. Sự thanh khiết, nồng ấm của Cam phu nhân và tượng ngọc không có sự phân biệt, mọi người nhìn không biết đâu là người ngọc, đâu là Cam phu nhân. Vì thế Cam phu nhân rất muốn phá hủy tượng ngọc. Bà từng khuyên Lưu Bị rằng: "Trước đây Tử Hãn không lấy ngọc làm quý, sách Xuân Thu vì thế mà khen ngợi. Hiện tại Ngô và Ngụy đều chưa diệt được, làm sao có thể vui chơi mà quên chí của mình. Phàm là thứ gì sinh ra dâm cảm đều không nên dùng”. Lưu Bị nghe những lời đại nghĩa của Cam phu nhân mới bỏ tượng ngọc.

Những điều tạo nên hình ảnh tốt đẹp về Cam phu nhân này cũng chính là những tư liệu mà nhà tiểu thuyết muốn sử dụng. Nhưng vì một hình ảnh Lưu Bị rất thích vui chơi hưởng lạc này lại đi ngược với mong muốn xây dựng một hình tượng một chủ công anh minh nhân từ của La Quán Trung vì thế không được sử dụng. Điều này, có thể thấy rõ là xuất phát từ việc phục vụ cho phong cách thống nhất của tác phẩm.

Tổng quan mà xét cuộc đời của Cam, Mi phu nhân và vận mệnh của Mi phu nhân cũng có một chút tựa hồ tốt đẹp: từ thiếp lên địa vị một phu nhân, sau khi chết được Lưu Bị phong làm Hoàng Tư phu nhân. Đến khi hậu chủ Lưu Thiện tức vị đã phong bà thành Chiêu Liệt hoàng hậu, để bà hợp táng cùng Lưu Bị. Nhưng mà sự tôn vinh này cũng chỉ là nhờ có Lưu Thiện, con của bà, chẳng qua là "phú quý nhờ con” mà thôi.

Đến như Mi phu nhân thì số phận quả thực là bất hạnh. Xét cho cùng thì khi Lưu Bị gặp nạn lấy bà, bà vẫn là chính thất nhưng khi Lưu Bị làm hoàng đế thì không còn đoái hoài gì đến bà nữa. Tam Quốc chícủa Trần Thọ cũng không lập cho bà một truyện riêng mà chỉ đề cập đến bà trong một câu của Mi Trúc truyện (Trúc dâng em gái của mình làm phu nhân của tiên chủ). Có thể nói rằng, lúc còn sống thì gian khổ, khi chết lại im hơi lặng tiếng.

Thật ra điều này cũng không lấy gì làm lạ, ngay trong Tam Quốc diễn nghĩa Lưu Bị đã từng nói rằng: "Anh em như tay chân, vợ con như quần áo vậy thôi” mà y phục thì hoàn toàn có thể tùy tiện vứt bỏ. Bởi vì "quần áo rách, có thể may cái mới, chân tay bị chặt làm sao mà nối được đây?”. Điều đáng nói là đến hồi thứ 54 Tam Quốc diễn nghĩa, sau khi Cam, Mi phu nhân đã chết có đoạn chép: "Huyền Đức từ ngày mất Mi phu nhân, ngày đêm phiền não không thôi”. Xem thấy rõ rằng, Lưu Bị không thể không có vợ ở bên mình được. Thế mới biết khi có thì không biết trân trọng đến khi mất rồi lại thương tiếc khôn nguôi.

Lưu Bị mới là người "thanh lý” Quan Vũ

Phạm Viết Đào

Trong Tam Quốc diễn nghĩa, La Quán Trung mô tả khi nghe tin Quan Vũ bị Đông Ngô bắt giết, Lưu Bị nhiều lần khóc ngất đi và thề sẽ cử binh đánh báo thù cho Quan Vũ mặc cho nhiều tướng khuyên can. Một thủ lĩnh, cầm trong tay binh hùng tướng mạnh như Lưu Bị, đẩy người em kết nghĩa đánh liều mạng vào nơi nguy hiểm, khi bị vỡ trận lại không hề cắt cử quân đi cứu, cho dù trên danh nghĩa, có thể đi mà không cứu được, để cho sự biến xảy ra rồi mới kêu khóc như đàn bà phỏng có tin được?! Việc Quan Vũ bị nguy khốn, Lưu Bị phải biết tin trước hàng tháng trời? Bỏ mặc Quan Vũ tự xoay xở sống chết với quân Ngô, quân Tào, có đúng chỉ là dã tâm của Gia Cát Lượng như chủ kiến của Chu Tử Ngạn và một số học giả Trung Quốc khác đã lên tiếng?

Vào thời điểm đó, Gia Cát Lượng mới giữ chức Quân sư trung lang tướng, giống với công việc của " Nhà thầu tư vấn thiết kế” trong các dự án đầu tư thời hiện đại. Mọi quyết sách chắc chắn nằm trong tay Lưu Bị, Lưu Bị mới là chủ đầu tư, chủ tài khoản của mọi "dự án” khởi binh của nhà Thục Hán. Vào thời điểm phát binh đánh Uyển Thành hoàn toàn khác với giai đoạn bảy lần khởi binh ra Kỳ Sơn sau này của Gia Cát Lượng.

Khi tiến hành các chiến dịch Bắc phạt, Gia Cát Lượng đã được phân cấp, với chức danh Thừa tướng, Gia Cát Lượng thật sự là "chủ đầu tư dự án”, còn hậu chủ Lưu Thiện chỉ sắm vai "chủ quản đầu tư”...Do đó, trách nhiệm về thất bại trong chiến dịch đánh Uyển Thành dẫn đến Quan Vũ bị giết, không thể đổ lên đầu Gia Cát Lượng. Cũng giống như trách nhiệm về 7 lần ra Kỳ Sơn và lần cuối chém chết Nguỵ Diên sau này thuộc về Gia Cát Lượng chứ không thể quy cho hậu chủ Lưu Thiện. Theo chúng tôi nếu Gia Cát Lượng là kẻ "chủ mưu”, là người úm Lưu Bị trong vụ để mất Kinh Châu thì làm sao có thể sống nổi với Lưu Bị được, sau này làm sao Lưu Bị còn phó thác con côi? Chúng tôi đồ rằng, "Dự án đầu tư” phát binh đánh Uyển Thành cho dù do tư vấn lập nhưng đã được bàn tính kỹ, được đích danh Lưu Bị phê duyệt cẩn thận. Khi triển khai dự án này, Lưu Bị đã tính toán kỹ hết các khả năng của cả 3 phương án: thành công mỹ mãn, hoà vốn, gặp rủi ro và thua thảm bại... Một con người già nửa đời cầm quân không thể không so đo tính toán thiệt hơn. " Doanh nhân” Lưu Bị cũng đã rà tính hết tất cả đáp án của các phương án "kinh doanh” kể cả xấu nhất: nếu gặp rủi ro cháy túi thì sẽ tìm cách thu lãi ở "quả” khác, coi như một cú thăm dò thị trường. Phát động chiến dịch quân sự đánh Uyển Thành, Lưu Bị đã có các tính toán sau đây:

1/ Về nội trị :

Khi mới khởi nghiệp, nhà Đông Hán đang ở thời kỳ loạn ly, do đó Lưu, Quan, Trương kết nghĩa với nhau, dựa vào nhau để cùng tồn tại, cùng mưu sự nghiệp lớn. Khi Lưu Bị đã chiếm được Kinh Châu và thu thêm cả Tây Thục thì mối quan hệ Lưu, Quan, Trương từ quan hệ "huynh đệ” chuyển qua quan hệ "vua tôi”, có trên có dưới, giữ nghĩa nhưng phải theo lễ: khuôn phép chứ không còn xuế xoà anh anh, tôi tôi, "ăn cùng mâm, ngủ cùng chiếu” như thuở hàn vi. Đây chính là nguyên nhân mà khi thành đạt nhiều hoàng đế đã chém chết đại thần, những người cũng mình đồng cam cộng khổ trong thời nằm gai nếm mật. Không nói đâu xa, ông tổ của Lưu Bị là Hán Cao Tổ, khi thành đế nghiệp thì diệt luôn Hàn Tín, Trần Bình và bao đại thần khác...

Qua Tam Quốc diễn nghĩa và qua nhiều sử sách cho thấy: Quan Vũ là kẻ kiêu ngạo, cuồng vọng, cậy khoẻ, không coi ai ra gì. Khi đã trở thành hoàng đế, Lưu Bị chắc chắn không khỏi có lúc khó chịu, bị mất mặt vì cá tính giang hồ, thảo khấu đó của Quan Vũ. Chưa nói trong trận Xích Bích, Quan Vũ không lập được công cán gì, giao cho đi đánh chặn Tào Tháo, kẻ thù không đội trời chung của Lưu Bị, vì " nể nang” với tình xưa nghĩa cũ mà tha cho Tào Tháo chạy thoát. Tuy Lưu Bị không xử Quan Vũ theo quân lệnh nhưng chắc chắn trong bụng không ưa gì Quan Vũ.

Khi Lưu Bị vào Tây Thục giao cho Quan Vũ cai quản 9 quận Kinh Tương và 4 quận mới thu về, đáng lẽ được như vậy Quan Vũ phải nhũn nhặn, biết điều, biết ơn huynh trưởng: đối đãi với mình như vậy cũng là hậu. Được ngồi một chỗ "thơm”, chỉ việc đánh cờ, giữ nhà lại không biết thân biết phận còn "tinh tướng”, tỏ thái độ đòi hỏi, suy bì hơn kém với Mã Siêu, Hoàng Trung, khi nghe tin họ có tên trong danh sách được phong Ngũ hổ đại tướng ngang hàng với mình; lúc đầu Quan Vũ có ý định từ chối không nhận. Lưu Bị muốn làm nên đế nghiệp phải dựa vào nhiều người, cho dù Quan Vũ có " thâm niên” theo Lưu Bị hơn, nhưng thử hỏi với những gì Quan Vũ đã làm, được thêm chức lại có quyền, hơn hẳn các tướng khác mà còn chưa chịu thì "huynh” biết xử với "đệ” và các tướng lĩnh khác như thế nào? Theo chúng tôi đó là bất đắc ý nhứ hai của Lưu Bị đối với Quan Vũ.

Đã không bỏ công sức ra nhiều mà lại còn đòi được ngồi ”mâm trên” thì "huynh” cũng phải cho "đệ ” biết thế nào là lễ độ, cho đệ thử một mình cầm quân ra đối địch với quân Tào xem sao, xem đệ có ngông nghênh được không. Cử Quan Vũ mang 3 vạn quân đi đánh Uyển Thành là một việc làm quá sức đối với Quan Vũ. Với việc này, Lưu Bị nhằm mục đích dạy cho Quan Vũ biết lễ độ với mình, biết điều hơn, không "gây gổ” với đám Hoàng Trung, Mã Siêu, Triệu Vân... Đừng tưởng ông anh chú đánh được Ích Châu và Hán Trung ngon xơi lắm. Nếu đệ tài, giỏi, đánh được Uyển Thành thì hoan nghênh đệ, đệ xứng đáng đứng sau huynh và đứng trên đám tướng lĩnh khác; nếu không làm được thì đệ phải biết lễ độ, không được tinh tướng, ra vào, nói năng phải khuôn phép, đừng có động tý lại đỏ mặt lên, lại vuốt râu mà xưng ta đây. Bây giờ huynh là vua của thiên hạ chứ đâu có còn anh anh, tôi tôi với riêng đệ. Huynh không bảo được đệ làm sao bảo được đám quần thần trăm người trăm bụng...

2/ Về ngoại giao:

Sau khi thu phục được Ích Châu, Hán Trung, buộc Tào Tháo phải bỏ của chạy lấy người, cộng với 13 quận Kinh Tương, thế và lực của Bị đã trở nên cực lớn khiến cho cả Ngô, Nguỵ phải kiêng dè. Bản thân Lưu Bị không thể không ngộ nhận, choáng về khả năng và sức lực của mình. Mặt khác tham vọng lãnh thổ, bành trướng đất đai là loại tham vọng không có điểm dừng. Đánh Uyển Thành vừa là "bài thi” Lưu Bị đưa ra để "sát hạch” Quan Vũ, ngoài ra còn là một phản ứng thử thời vận của Lưu Bị. Một con người như Lưu Bị không bao giờ thoả mãn với những gì có trong tay như Lưu Biểu, Lưu Chương, Trương Lỗ... Nếu quả thật "vận số” nhà Hán một "thương hiệu” mà Lưu Bị đang "kinh doanh” đang có hiệu quả, đang "vào cầu”, còn có thể ăn nên làm ra thì biết đâu, phá xong Uyển Thành, quân Tào Tháo nao núng, nhân cơ hội này thôn tính luôn Trung Nguyên. Thời cơ, thời vận không thử, không phiêu lưu làm sao biết được, làm sao đến được... Bao năm Lưu Bị chỉ biết chạy dài và phòng thủ, giờ Lưu Bị chuyển sang "lối đá Hà Lan”, tấn công và gây sức ép toàn sân, hết thảy mọi vị trí, hễ khoan thủng được chỗ nào là ào luôn vào mũi đó...

Sau khi bình xong Tây Thục, Lưu Bị từng giao kèo với Lỗ Túc sẽ trả lại Kinh Châu cho Tôn Quyền, Lưu Bị không muốn trả, tất nhiên Quan Vũ cũng không đời nào chịu buông cái mảnh đất béo bở mà mình đang cai quản. Quan Vũ luôn "cà khịa” với Tôn Quyền, với Lỗ Túc là bởi nếu minh ước này được tuân thủ thì Quan Vũ mất chỗ. Về phía Tôn Quyền thì sau khi đã nhịn nhục gả em gái của mình cho Lưu Bị hơn em mình mấy chục tuổi, mong dùng gái trinh "hối lộ” Lưu Bị mà lấy lại được thêm mấy thước đất cho bõ công cất quân ra đánh nhau với Tào Tháo trong trận Xích Bích và khỏi mất mặt với đám quần thần. Không lấy lại được đất, Tôn Quyền cho bắt em gái về. Mất vợ, Lưu Bị cắt luôn tình giao hảo, minh ước liên minh Ngô Thục này coi như chỉ còn trên giấy. Như vậy khi phái Quan Vũ đánh Uyển Thành, Lưu Bị chắc chắn cũng đã lường trước việc khả năng Tôn Quyền trở mặt đánh úp Kinh Châu; thế tại sao Lưu Bị vẫn cho tiến hành chiến dịch phiêu lưu quân sự này?

Phát động chiến dịch Uyển Thành, một mũi tên Lưu Bị bắn ra nhằm tới nhiều mục đích: Thử thời vận, nếu Tào Tháo đến thời mạt vận thì chơi luôn Tào Tháo; nếu Quan Vũ không làm nên công cán gì thì đây là bài học để dạy cho gã "hãnh tướng” này biết lễ độ; nếu Tôn Quyền thừa cơ bỏ trống Kinh Châu, xông sang "đánh trộm” thì Lưu Bị sẽ có cớ cử đại quân sang nói chuyện phải trái với Tôn Quyền. Quân của Lưu Bị bây giờ đang rỗi, đang sung, đang "ngứa ngáy” chân tay. Nếu không đánh được Nguỵ thì nhất quyết Thục phải quay sang tìm cớ "chơi” Ngô. Chín quận tám mươi mốt châu Giang Nam cũng đáng để Lưu Bị cử binh sang thăm hỏi lắm. Theo chúng tôi đó chính là tính toán, là "tim đen” của Lưu Bị. Về phương diện này những "chí lớn” như Lưu Bị và Gia Cát Lượng ắt đã gặp nhau khi quyết định chiến dịch phiêu lưu quân sự đánh Uyển Thành. Như vâỵ Quan Vũ là một con tốt được Lưu Bị và Gia Cát Lượng ném qua hà, một thứ " tiền đạo cắm” của Lưu Bị xua qua để thử phản ứng, thử thời vận và còn để nhử mồi đao binh... Một vấn đề khi con tốt này gặp nguy nhưng sao cả Lưu Bị lẫn Gia Cát Lượng đều tịnh không có một hành động ứng cứu tượng trưng nào? Gia Cát Lượng ngoảnh mặt đi thì đã rõ, vậy còn "tình nghĩa vườn đào” đối với Lưu Bị chẳng lẽ đã quên? Theo chúng tôi, Lưu Bị chủ trương "thanh lý” con tốt Quan Vũ bởi lợi ích thì ít mà đãi ngộ thì không chừng nào cho vừa. Lưu Bị thí tốt Quan Vũ để có cớ phát động một chiến dịch quân sự lớn nói chuyện phải trái với Đông Ngô. Như vậy "dự án” này sẽ là tiền đề cho một "dự án” khác lớn hơn. Mặt khác nếu Lưu Bị có cử binh đi cứu Quan Vũ thì khi cứu được về Lưu Bị cũng phải chặt đầu Quan Vũ. Bởi lúc này là quan hệ vua tôi chứ không lơ mơ anh anh tôi như trước đây: quân thua chém tướng. Vào triều thì phải đi theo bước của cung phi, một kẻ đầu nóng, tim nóng, ngông ngạo như Quan Vũ thì khó lòng bảo toàn được thủ cấp. Nếu Lưu Bị cứ tiếp tục giữ quan hệ xuề xoà, huynh huynh đệ đệ với một ông mãnh như Quan Vũ thì làm sao sai phái các tướng khác dốc lòng dốc sức.

Khi xưa sau trận Hoa Dung, Quan Vũ tha cho Tào Tháo, nếu là tướng khác thì khó lòng giữ được mạng sống; Lưu Bị cho qua bởi nếu chém Quan Vũ sẽ làm tổn thương đến cái gọi là tình nghĩa anh em trong nội bộ quân mình, là chiêu thức mà Lưu Bị đang cần giương cao để chiêu binh, mãi mã, thu phục nhân tài. Vào thời điểm đó, Lưu Bị đang trong thế thắng và đang cần người do đó chém tướng là điều khó lòng làm công tác tư tưởng với ba quân. Sau trận Uyển Thành, để Tôn Quyền "thịt” Quan Vũ, về chính trị thuận cho Lưu Bị và "được giá” về quân sự vì có cớ cử binh phạt Ngô.

Tào Tháo và Tôn Quyền kẻ sớm người muộn cuối cùng đều đã nhận ra độc chiêu này của Lưu Bị. Do đọc, tính ra nước cờ hiểm này, hiểu rõ tim đen, hiểu rõ thế, lực lẫn cuồng vọng của Lưu Bị nên để đối phó với 3 vạn quân của Quan Vũ, Tào Tháo đã cử năm cánh quân đi cứu viện cộng thêm 10 vạn quân đi sau tiếp ứng, vừa để diễu võ dương oai, vừa nhằm đập tan từ trong trứng cuồng vọng nhòm ngó lãnh thổ của Lưu Bị. Kết cục Quan Vũ đã bị quân Tào đánh cho tơi tả. Do hiểu được cuồng vọng của Lưu Bị và mối quan hệ giữa Lưu Bị và Quan Vũ nên Tào Tháo đã không cho quân truy tới cùng mà nhường chiến công truy sát Quan Vũ, anh hùng nổi tiếng một thời cho Lã Mông, Phan Chương. Đám Trương Chiêu của Tôn Quyền cuối cùng cũng hiểu rõ nước cờ " thí tốt” của Lưu Bị nên mới khuyên mang thủ cấp Quan Vũ nộp Tào Tháo. Tháo biết tỏng âm mưu này nên đã cho làm đám tang cho Quan Vũ còn hậu hơn, đình đám hơn những tướng lĩnh của mình khi chết trận...

Tóm lại cử Quan Vũ xuất binh đánh Uyển Thành là một "dự án cấp nhà nước” đã được Lưu Bị "lập trình phê duyệt” sẵn; Tào Tháo là "nhà doanh nghiệp” lớn nên đã xúc tác, "đầu tư cổ phiếu” cho " dự án” này sớm được triển khai...

Mối quan hệ "kết nghĩa vườn đào thề cùng sống chết” của 3 anh em Lưu, Quan, Trương được người Trung Quốc nhắc tới nhiều suốt gần 2000 năm qua như một thứ khuôn mẫu về tình nghĩa thuỷ chung, sống chết có nhau của những con người cùng chí hướng. Qua những gì diễn ra trong mối quan hệ giữa Lưu Bị và Quan Vũ, theo chúng tôi thứ tình nghĩa "anh anh, em em” này chỉ tinh khiết ở chốn vườn đào, hoặc khi họ còn chung với nhau mái lếu tranh, đang cùng nhau trên đường thiên lý đỏ lửa gian truân. Mỗi khi kẻ đã là vua và người đã thành tôi thì xin chớ có mơ hồ, ai an phận nấy; ai không biết yên chỗ của mình, lộn xộn vượt qua giới hạn thì chỉ có thể nói chuyện với nhau bằng mạng sống... Qua thân phận của Quan Vũ, người em kết nghĩa của Lưu Bị, hậu thế thấy được cái ngọn cờ giả nhân giả nghĩa mà Lưu Bị giương lên đó không chỉ đã che mắt, mê dụ được khối người đương thời mà còn làm cho biết bao bậc thức giả Trung Hoa gần 2000 năm nay vẫn còn xúm vào xây đền, đúc tượng...

Qua vở "kinh” kịch Quan Vũ bị giết ở Uyển Thành, hậu thế nếu nghiên cứu kỹ sẽ có điều kiện hiểu sâu thêm các "đại gia” thời Tam Quốc đã kết nghĩa đồng minh, đã chơi với nhau và đánh lộn nhau như thế nào...