Khổng Minh Gia Cát Lượng đại truyện
~ 003
THIÊN THỨ NHẤT
KHỔNG MINH XUẤT SƠN
Chương II
NGÀY NẮNG CÀY BỪA, NGÀY MƯA ĐỌC "LƯƠNG PHỤ
NGÂM”
Thời kỳ Quan độ đại chiến bắt đầu.
Giai đoạn thế lực họ Viên bị suy giảm, Gia
Cát Lượng đang ở Long Trung ngoài thành Kinh Tương hai mươi dặm. Thường ngày nắng
cày mưa đọc sách.
1. Loạn thế anh hùng: tranh xuất đầu
Tai hoạ bè đảng lần thứ hai sau khởi nghĩa
Hoàng Cân, đã dẫn vương triều Đông Hán đến chỗ suy vong. Song năm thứ 6 Trung
Bình (năm 189 sau Công Nguyên) Hán Ninh Đế đang khi trai tráng đột ngột ngã bệnh,
từ trần ở cung Vĩnh An. Thiếu Đế mới mười bốn tuổi lên kế vị, Hà Tiến là anh Hà
thái hậu, là người phái Thanh lưu kết hợp phái ngoại thích, có ý diệt hoạn quan
lại một lần nữa mắc sai lầm, dẫn đến sự kiện dẫn quân đốt phá cung Lạc Dương,
dìm hoàng cung vào trong biển lửa và thảm kịch chém giết. Cùng với quân Hoàng
Phủ Tung bao vây phía ngoài, quân Viên Thiệu và Tào Tháo tràn vào nội cung, hoạn
quan bị tóm gọn, song kết quả cuối cùng là cò và trai tranh giành nhau mà ngư
ông thì được lợi. Lãnh tụ quân Tây Lương là Đổng Trác, một thế lực rất lớn ở
ngoài biên chớp thòi cơ dẫn quân vào Lạc Dương, mau chóng độc chiếm chính quyền
nhà Hán, phế trừ Thiếu Đế, lập Hiến Đế làm tượng gỗ, dẫn vương triều Đại Hán đã
có hơn 400 năm đến chỗ hữu danh vô thực.
Trong thời kỳ Hán Vũ đế trị vì bởi muốn đế
quốc Đại Hán cai trị được hữu hiệu đã chia toàn quốc thành 13 châu, đặt ra chức
thứ sử, thay hoàng đế giám sát các quận huyện, bởi không có binh quyền nữa, các
châu này không tách được ra khỏi cơ cấu chung. Song theo diễn biến thời gian lực
lượng của các thứ sử ngày mỗi lớn, chẳng những nắm chính quyền còn nắm binh quyền
địa phương. Đặc biệt là sau khởi nghĩa Hoàng Cân, ở các nơi dân không ngừng
sinh biến, để tăng thêm phương tiện chiêu dụ và trừng phạt, năm thứ 5 Trung
Bình, chính quyền Đông Hán lần đầu phong các thứ sử ở châu trọng yếu chức Mục,
chính thức giao cho quân quyền và quyền hành chính. Không lâu những thứ sử chưa
được phong chức Mục cũng tự mình bắt chước nắm lấy quân quyền và hành chính,
khiến châu trở thành một cơ cấu địa phương có quyền hành rất lớn, hơn nữa trong
tình thế trung ương dần dần không đủ sức khống chế, Châu mục và Thứ sử trở
thành "hoàng đế địa phương độc chiếm một vùng”.
Đổng Trác vốn là Thứ sử Ung Châu, là người
đứng đầu trong số những Châu Mục rất hùng mạnh, ông ta cầm đầu quân Tây Lương
(gồm quân Ung Châu, Lương Châu) bởi nhu cầu phòng ngự dị tộc tây bắc, cho nên rất
có thế lực, thành ra một đại quân lớn. Song các đại quân khác lắm bè phái,
không mạnh bằng quân Tây Lương đã được rèn giũa, bởi vậy Đổng Trác rất lộng
hành, có ý tiếm quyền. Tuy có người nói với Hoàng Phủ Tung về dã tâm của Đổng
Trác, song với Hoàng Phủ Tung rất có thanh thế, có thể nhắc nhở các quân khu,
việc này cũng thật nan giải. Sau sự biến ở cấm cung, Đổng Trác ỷ thế binh hùng
tướng mạnh, nhân lúc loạn mà nắm lấy quyền chánh, hơn nữa lại phế bỏ Thiếu Đế,
lập ra Hiến Đế, tự nhiên dẫn đến sự tức tối của các Châu Mục có uy quyền ở các
địa phương, được sự thúc đẩy của Viên Thiệu, Viên Thuật và Tào Tháo, các thứ sử
châu và thái thú quận huyện, tại Hàm Cốc quân cùng liên minh chống Đổng Trác,
tuy họ nêu lá cờ Cần Vương, thực ra chẳng ưa gì chính quyền Trung ương ở Lạc
Dương. Quân đoàn này bao gồm Thái thú Bột Hải là Viện Thiệu, tướng quân Viên
Thuật là em khác mẹ với Viên Thiệu, Thái thú Hà Bắc là Vương Khuông, Thái thú
Trần Lưu là Trương Hùng, Thái thú Đông Quận là Kiều Mạo, Thái thú Sơn Dương là
Viên Đại, tướng Tế Bắc là Bào Tín, Thứ sử Dự Châu là Khổng Dữu, Thứ sử Cổn Châu
là Lưu Đại. Sau khi Kiêu kỵ Hiệu uý Tào Tháo trốn chạy cũng lập ra đạo quân
riêng, tự xưng là Phấn vũ tướng quân, cũng tham dự liên minh quân sự này.
Song thanh thế của liên minh chống Đổng
Trác tuy rất lớn, mà không cùng một bụng, không gắn bó với nhau; lại ngần ngừ
chờ đợi, bởi vậy tuy họ có mặt ở khắp nơi, có thể thấy ngoài quân của Tào Tháo
và quân của Tôn Kiên thái thú Trường Sa từng đã giao chiến với quân của Đổng
Trác, liên quân Quan Đông cơ hồ chỉ là tiếng sấm của một cơn mưa bóng mây mà
thôi.
Đổng Trác thấy các Châu Mục công khai phản
loạn, lại thêm việc Hoàng Phủ Tung, Chu Tuất bất mãn ra mặt, trong ngoài gây áp
lực, khiến ông ta có một quyết sách sai lầm nghiêm trọng, vứt bỏ Lạc Dương, rời
đô về Tràng An. Nói cách khác ông ấy đã chủ động vứt bỏ nửa phần giang san.
Song đạo quân Quan Đông liên minh chống Đổng
Trác cũng chẳng truy đuổi mà lại tranh nhau chiếm đất dẫn đến đấu đá nội bộ,
Tôn Kiên là người có công lớn trong việc chống Đổng Trác thậm chí chết trong cuộc
giao tranh với Lưu Biểu thứ sử Kinh Châu, dẫn đến mối quan hệ thù địch sâu sắc
giữa hai bên sau này.
Đổng Trác ẩn thân ở Tràng An hưởng thụ cuộc
sống một hoàng đế không ngai vàng, lại gặp phải họa chẳng ngờ bị Vương Tư Đồ và
người con nuôi là Lã Bô liên hợp mưu sát. Song dư đảng của quân Tây Lương lại
tràn vào Tràng An, sát hại Vương Tư Đồ đánh đuổi Lã Bố. Khiến cho Hán Ninh đế,
hoàng đế cuối triều Đông Hán cũng chịu cảnh lưu ly điên đảo.
Quyền lực vương triều chính thức không còn
nữa, các đạo quân cát cứ từng vùng sớm quên mất khẩu hiệu cần vương năm nào lại
công nhiên lấy lớn nạt bé, lấy mạnh nuốt yếu khắp nơi, đặc biệt là hai thế lực
lớn của anh em Viên Thiệu, Viên Thuật tranh giành rất dữ.
Hán Hiến đế cải niên hiệu thành Kiến An
(năm 196 sau Công Nguyên), lúc đó, các châu quận thôn tính lẫn nhau, kết quả là
suốt từ bắc đến nam, Trung Quốc bị phân thành mười mấy quân khu, các thủ lĩnh
quan trọng gồm có:
Công Tôn Độ chiếm cứ Lưu Đông (nay là Lưu
Ninh).
Lưu Ngu, Công Tôn Toản chiếm cứ U Châu (nay
là Hà Bắc).
Viên Thiệu chiếm cứ Kí Châu, Thanh Châu,
Tinh Châu (nay thuộc các tỉnh Hà Bắc, Sơn Đông, Sơn Tây).
Tào Tháo, chiếm cứ Cổn Châu (nay thuộc Sơn
Đông).
Viên Thuật, chiếm cứ Dương Châu (nay thuộc
hạ du sông Hoàng Hà)
Trương Tú, chiếm cứ Nam Dương (nay thuộc tỉnh
Hà Nam).
Đào Khiêm, Lưu Bị, Lã Bố trước sau chiếm cứ
Từ Châu (nay là tỉnh Giang Tô).
Tôn Sách, chiếm cứ Giang Đông (nay thuộc hạ
du sông Trường Giang).
Lưu Biểu, chiếm cứ Kinh Châu (nay là các tỉnh
Hồ Bắc, Hồ Nam).
Trương Lỗ, chiếm cứ Hán Trung (nay thuộc
Thiểm Tây).
Đổng Trác, Lý Xác, Quách Phạm trước sau chiếm
cứ Tư lệ quân khu (nay thuộc tỉnh Thiểm Tây).
Mã Đằng, Hàn Toại chiếm cứ Lương Châu (nay
thuộc Cam Túc, Linh Hạ, Thanh Hải).
Bởi những cuộc đao binh tranh giành đất
đai, dân cư và tài vật liên tiếp xảy ra, thiên hạ không lúc nào được yên những
cuộc sát phạt này khiến những người dân gắn liền với ruộng đất, bị chết hoặc
lưu lạc không ít, ruộng vườn hoang phế, sức sản xuất cũng bởi vậy mà bị phá hoại
nghiêm trọng. Đúng như Vương Sán, một trong 7 người được gọi là thất hiền có
miêu tả trong "Thất ai thi”: "Ra đường nào biết về đâu, quạ kêu, xương trắng
dãi dầu bình nguyên”, thật đúng với tình cảnh bi thảm chẳng khác gì địa ngục
nhân gian.
Bá chủ Hoa Bắc là Viên Thiệu; trong đám quần
hùng cát cứ, thấy nổi trội lên ở hàng đầu là Viên Thiệu và Tào Tháo.
Viên Thiệu tên chữ là Bản Sơ, người vùng Nhữ
Nam thuộc Dự Châu, tổ phụ là Viên An từng giữ chức Tư Đồ, thứ tử Viên Sưởng của
Viên An cũng làm quan đến Tư không. Con cả Viên An là Viên Kinh làm Thái thú Thục
quận, con của Viên Kinh là Viên Thang từng giữ chức Thái úy. Viên Thang có 4
người con là Viên Bình, Viên Thành, Viên Phùng, Viên Khôi. Viên Bình và Viên
Thành sớm mất, song Viên Phùng và Viên Khôi đều làm đến chức Tam công, người đời
gọi là "bốn đời Tam công” để hình dung quyền thế gia tộc họ Viên. Thân thích,
môn sinh của họ Viên đầy cả triều đình, có ảnh hưởng lớn với quyết sách chính
trị.
Viên Thiệu là con thứ của Viên Bình, do
hình vóc cao lớn tuấn kiệt, khoẻ mạnh lại có uy vũ, trong xã hội thượng lưu vốn
trọng hình thức, nên rất được trọng thị. Lại nữa bản thân Viên Thiệu cũng xem
trọng kẻ sĩ, bởi vậy nhiều phần tử tri thức về hùa với ông ta, danh tiếng vượt
hẳn. Danh tiếng còn vượt hơn cả người em khác mẹ là Viên Thuật, khiến Viên Thuật
có vẻ rất tấm tức. Sau loạn Đổng Trác, hai anh em họ Viên xích mích nghiêm trọng,
thậm chí hình thành nam bắc đối kháng, kéo dài thù oán chất chứa, nguyên nhân
chủ yếu cũng bởi ở đấy.
Do xuất thân từ một gia tộc như thế, con đường
công danh của Viên Thiệu rất thuận lợi, mới bước chân vào quan lộ, đã làm bí
thư phủ đại tướng, sau khi đã quen với việc quan trường lại được cử làm thị ngự
sử (quan kiểm sát). Cuộc đời Hán Ninh đế, để ứng phó với cục diện ngày mỗi
không ổn định, đã phải lập ra tám đại quân mới để bảo vệ kinh do bản thân Viên
Thiệu và giới quân sự có quan hệ tốt, được bổ nhiệm làm Trung quân hiệu uý, địa
vị gần được như đại hoạn quan Kiển Thạc nổi tiếng võ dũng.
Sau khi Ninh đế tạ thế, các quan viên phái
"Thanh lưu” lại đối kháng với nhóm Kiển Thạc ngày mỗi lớn, đại tướng quân Hà Tiến
dâng thư đề nghị, đề cử Viên Thiệu làm Tư lệ hiệu úy (tư lệnh quân cấm vệ kinh
thành); là một tướng lĩnh có thực lực rất lớn trong thành Lạc Dương, lúc đó
Viên Thiệu mới có 35 tuổi mà thôi.
Đêm trước chánh biến ở cung đình, đấu tranh
với hoạn quan, Viên Thiệu là một viên tướng cứng rắn, muốn trừ diệt hoạn quan,
thậm chí ông ta còn ủng hộ dẫn quân Đổng Trác vào thành. Tháng 8 năm thứ 6
Trung Bình, ngày 25 đã xảy ra sự biến ở cung đình, Hà Tiến bị hại, Viên Thiệu
được sự giúp đỡ của Tào Tháo, trở thành người chỉ huy tối cao của đạo quân chống
hoạn quan.
Trong hành động quân sự trừ diệt hoạn quan,
anh em Viên Thiệu và Viên Thuật là những diễn viên chính của vở diễn. Song
trong hành động quân sự lần này cũng bộc lộ những khiếm khuyết về kinh nghiệm
chỉ huy thực tế, bị Tào Tháo cực lực phản đối, anh em họ Viên vẫn kéo quân vào
nội cung, vô luận hoạn quan già trẻ chẳng phân biệt xanh, đỏ, trắng, đen thẩy đều
giết cả, thậm chí còn giết nhầm nhiều người, có một số người trẻ tuổi, bất đắc
dĩ phải lộ quần áo, mới thoát tội chết, khắp vùng giết choc đưa số người chết đến
2000 người.
Sau khi Đổng Trác đoạt quyền, Viên Thiệu
công khai đối kháng đã chủ động bỏ quan chức chạy về Kí Châu, kết thành tập
đoàn chống Đổng Trác, đã được tôn làm minh chủ. Hành động quân sự này đã không
thành công. Song Viên Thiệu đã nhân cơ hội đoạt lấy Kí Châu của Hàn Phức, đã
thu nạp được huyện trưởng các xứ ở Thanh Châu, chống lại Thứ sử Thanh Châu là
Điền Khái, lại dẫn quân sang phía tây lấn chiếm Kinh Châu, đánh nhau ác liệt suốt
mấy năm, đánh phá đạo quân của Công Tôn Toản hùng cứ bắc phương, bành trướng thế
lực của mình dần dần ra khắp bôn châu Ký, U, Thanh, Tinh trở thành một bá chủ
hàng đầu trong đám quần hùng cuối đời Hán.
2. Nhà quân sự cứng cỏi kiêm nhà thơ:
Tào Tháo Tào Tháo tên chữ là Mạnh Đức, người
ở đất Bái (nay là tỉnh An Huy), tổ phụ của ông ta là Tào Đằng, một đại hoạn
quan, bởi có công lao lớn lập ra Hiến Đế có địa vị rất cao trong nội cung. Song
Tào Đằng vốn tính ôn hoà và cẩn thận, vẫn né tránh những hành động tranh quyền
trực tiếp, cho nên trong cuộc đấu tranh cung đình nghiêm trọng cuối đời Hán,
thái độ của Tào Đằng cũng rất khác thường. Phụ thân của Tào Tháo là Tào Tung là
con nuôi của Tào Đằng, vốn là họ Hạ Hầu, xuất thân trong gia đình nghèo khổ,
tuy tính tình hiền lành, làm việc chăm chỉ song rất thích tài vận, từng đem số
tiền mười vạn đồng để mua chức Thái úy, bởi vậy địa vị trong triều tuy cao song
không được tôn trọng. Nghe nói Tào Tháo lúc bé vốn thông minh, dũng cảm, lại rất
hiếu động, sách "Thế thuyết tân ngữ” có chép ông ta khi ít tuổi đã là người
đáng chú ý. Cuốn chính sử Tam quốc chí có chép: "Thái tổ ít để ý đến cái nhỏ,
có quyền uy, thích phóng đãng, lại không lo làm việc gì”. Kỳ thực Tào Tháo bề
ngoài có vẻ hiếu động song lại là một học sinh dụng công đọc sách, từ lúc bé đã
cực kỳ thích binh pháp. Ông ta học đủ các binh pháp Chư Tử, tự mình phân tích,
đặc biệt với "13 thiên binh pháp Tôn Tử”, có thê nói là có nghiên cứu rất sâu
xa. Sau này Tào Phi trở thành Ngụy Văn đế có nói: "Cha ta khi còn sống rất
thích đọc Thi thư và văn học cổ điển, khi ra ngoài tác chiến, thường không rời
quyển sách, khi ở nhà thì quý sách như tính mệnh, ông từng nói: "Phải học ngay
từ khi còn trẻ. Khi đã lớn tuổi trí nhớ cũng kém đi, thường chỉ thu được một nửa,
dù như thế vẫn cần phải cố gắng đọc sách thêm một chút nữa!”.
Kể từ ngày sáng lập thời Quang Vũ Đế trở về
sau đã rất xem trọng "khí tiết”, "sĩ phong”, lại lấy tiến cử làm con đường cất
nhắc chủ yếu; bởi vậy người đương thời rất chú trọng "nhân vật phẩm giám”; là một
người tuổi trẻ sớm được chú ý đến, chớp cơ hội tiến triển, xem ra ông ta đã là
người đáng được kể đến vậy.
Do Tào Tháo có cá tính phóng đãng, "Tam quốc
chí” cũng ghi rằng, người ta về căn bản đều không có thiện cảm với ông. Song
khi ông mới mười lăm tuổi, lại có hai vị danh sĩ phái Thanh lưu, đã tán thưởng
Tào Tháo hết mực.
Hà Ngung người Nam Dương, là bạn thân thiết
của Lý Ưng và Trần Phiên, từng ở ngôi Tam công với chức Tư không, là một nhân vật
được tôn sùng lúc bấy giờ.
Hà Ngung lần đầu thấy Tào Tháo đã cảm khái
nói với một người bạn rằng, nhà Hán ắt sẽ diệt vong, muốn an định được thiên hạ,
phải có được một người tài như người trẻ tuổi này.
Kiều Huyền là người Lương Châu, từng có
công bình định người Khương, làm đến chức Thái uý, con em của ông ta cũng không
ít người giữ các chức quan cao trong triều. Kiều Huyền là người khiêm nhường
chính trực, làm quan thanh liêm, có thể nói là một bậc gương mẫu, bởi vậy mà rất
nổi tiếng lúc bấy giờ. Khi đối diện với một kẻ chưa nổi danh, lại đối địch với
mình bởi là hậu duệ của hoạn quan, vối người thiếu niên mới mười lăm tuổi, Kiều
Huyền vẫn nói với Tào Tháo những lời khích lệ rằng: "Thiên hạ không lâu nữa sẽ
nhiễu loạn, chẳng có cái tài như anh thì chẳng thể giúp đời trị loạn, sau này
giúp trăm họ có được hoà bình an lạc, ắt phải cần đến những người như anh!”.
Hứa Thiệu là người Nhữ Nam, là một nhà tướng
học có tiếng, ông ta cùng với người anh là Hứa Tĩnh mỗi lần gặp đều bình phẩm về
những người trong vùng. Bởi Hứa Thiệu nổi danh, có không ít người ở xa xôi
nghìn dặm xin ông đoán giúp, có thể nói đấy là nhà tiên tri nổi tiếng đương thời.
Cuốn "Dị đồng tạp ngữ” của Tôn Thịnh, có
chép như sau: "Tào Tháo đến gặp Hứa Thiệu yêu cầu thầy xem tướng cho mình, Hứa
Thiệu đáp rằng: "Anh là người sẽ có tài năng thần trị thế, gian hùng ở đời loạn”,
Tào Tháo nghe rồi cả cười mà đi”, (tác giả La Quán Trung trong Tam Quốc Diễn
Nghĩa có đưa chuyện này vào trong tiểu thuyết).
Từ những ghi chép này, chúng ta có thể thấy,
Tào Tháo khi còn trẻ đã biểu lộ cá tính rất đặc sắc, ông có tính thích ứng với
thời đại rất lớn, hơn nữa có tầm nhìn thấu đáo, những điều ấy gắn liền với cá
tính hiếu động hoạt bát, lại cần cù đọc sách của ông.
Những nhận xét của Hứa Thiệu, chủ yếu đã dự
trắc trước, Tào Tháo chẳng những giỏi ở ứng biến khôn ngoan hợp lý mà lại có
năng lực điểu hành trị quốc trong thời bình. Trong thời cục rối ren ông cũng có
thể vứt bỏ những hạn chế quy phạm truyền thống, lấy thủ đoạn khác thường để ứng
phó với cục diện nhiễu loạn. Ở nhà chính trị trẻ tuổi này, có đầy đủ tầm nhìn
xa, năng lực thấu thị, hơn nữa lại sẵn có nhiệt tình vô hạn và tính hoạt bát, tự
nhiên nhận được cái nhìn ưu ái và sự tiếp đãi của người có tâm với mình.
3. Từ lý tưởng đến hiện thực
Do tổ phụ và thân phụ có quan hệ với quan lại,
Tào Tháo khi 20 tuổi, được tuyển làm Hiếu Liêm bắt đầu bước vào đường sĩ đồ.
Quan chức đầu tiên của ông ta là Đô uý, đứng đầu toán quân cảnh bị bắc kinh
thành, đấy cũng là một chức quan mà ít người đã có ngay được.
Tào Tháo như con trâu nghé mới vực, có nhiệt
tình và dũng khí, chẳng hề nghĩ đến những quan hệ đứt dây động rừng, vị tân
quan này như có lửa nóng trong người, quyết làm việc chỉnh đốn đổi mới mà ông
ta tâm đắc.
Đầu tiên ông ta đã xử tội chết với người
chú của Kiển Thạc, một đại hoạn quan, bởi phạm pháp, khiến cho giới đặc quyền
kinh hãi song bởi Tào Tháo là người triệt để đi theo lập trường ủng hộ quyền lực
Vương triều, phái đặc quyền cũng không biết làm sao, chỉ điều động ông ta nay đổi
chỗ này mai đổi chỗ khác, khi ở trung ương khi ở địa phương, cuối cùng điều làm
Nghị Lang một chức không có mấy quyền hành, song Tào Tháo chẳng hề thoái chí,
ông lấy thơ ca để thể hiện lý tưởng chính trị của mình ví như hai bài thơ "Đối
tửu” và "Độ quan Sơn” khác với những người cho rằng lập trường của ông tất cả
vì nhân dân mà chẳng vì quan phủ, thực ra ông cho rằng lấy quyền lực đê tạo
phúc cho dân, bởi vậy khi ông làm quan đã khích lệ sự tiết kiệm, khuyên dân giữ
đúng phép tắc, ông cũng kịch liệt phản đôi quan lại nhiễu sách nhân dân, nhằm mục
đích là dân được yên vui, với dân cùng hưởng. Để giúp bạn đọc hình dung chân thực
về Tào Tháo, xin đưa bài châm sau đây:
"Trong khoảng trời đất, con người là quý.
Vua sáng chăn dân, làm ra phép tắc. Xe bon ngựa chạy, bốn hướng rõ ràng. Quét sạch
bóng đêm, lê dân hoà lạc. Hậu thế ngợi ca, cải phong dịch tục. Dân vì vua sáng,
chẳng tiếc sức lực. Đời vua Nghiêu Thuấn, khắp chốn yên vui. Di Tề ở ẩn, gương
sáng còn lưu, chớ bày xa hoa, lấy kiệm cần làm đích...”.
Xã hội nhiễu nhương, thời cục ngày mỗi xấu
đi, dẫn đến sự biến cung đình, khiến cho Đổng Trác dẫn quân Tây Lương vào cuộc
độc chiếm triều đình đoạt được chính quyền vương thất Đông Hán.
Bởi Tào Tháo làm việc tích cực thanh liêm,
danh tiếng rất cao, Đổng Trác có ý mượn tay ông ta để đề cao uy quyền của chính
quyền mới, bèn cho Tào Tháo làm Kiêu kỵ hiệu uý (quan tư lệnh kỵ binh ở kinh
thành). Song Đổng Trác là người bạo ngược, có lý tưởng chính trị trái ngược,
Tào Tháo phải vứt bỏ quan chức chạy trốn, khốn khó vô cùng không may bị bắt,
song lại được người hữu tâm giúp đỡ mới có thể trót lọt mà trở về quê hương.
Bởi đeo đẳng lý tưởng chính trị Tào Tháo phải
tán tận gia tài, được người giàu có ở làng giúp đỡ, chiêu mộ 5000 người, lần đầu
giương cao cờ nghĩa, công khai trở thành một lực lượng vũ trang chống lại Đổng
Trác.
Sau khi bọn Viên Thiệu liên minh Quan Đông
Tào Tháo gia nhập với họ, trở thành một trong hai đội quân giao đấu ác liệt với
quân Đổng Trác (một đạo quân khác của Tôn Kiên là phụ thân của Tôn Quyền). Bởi
vậy ông ta rất thất vọng với đạo quân Quan Đông, lại dẫn quân về Hà Nội chấn chỉnh
giáo mác chờ đợi cơ hội.
Khi đó quân Hoàng Cân ở Thanh Châu với 10 vạn
người đánh vào Cổn Châu cướp lương, quân trấn thủ Cổn Châu do Lưu Đại, Bào Tín
cầm đầu liên tiếp đại bại, thủ lĩnh đều giữa trận bỏ mạng, Tào Tháo được sự tiến
cử của Bào Tín trước đó tạm lãnh Cổn Châu mục. Bởi Tào Tháo có sự thông cảm với
dân biến loạn, chiêu phủ quân Hoàng Cân nhiều lần, ân uy đều có, đã nhanh chóng
bình phục được sự kiện này. Tào Tháo phản đối bạo lực mù quáng, lại mở đường
cho họ thu nạp 30 vạn quân Hoàng Cân đầu hàng vào biên chế, còn những người già
yếu, phụ nữ, trẻ em cho về quê cày cấy, những thanh niên trai tráng được huấn
luyện quân sự, tạo thành đại quân Thanh Châu. Từ đấy Tào Tháo chẳng những có địa
bàn lại có quân lính của mình tranh bá quyền bính với thiên hạ.
Sau khi đặt nền tảng ở Cổn Châu, Tào Tháo
quyết định mở rộng địa bàn của mình, mục tiêu của ông ta là Từ Châu ở phía
đông, ở đấy Đào Khiêm thứ sử Từ Châu đã toàn tâm phòng bị sẵn, bởi Tào Tung
thân phụ của Tào Tháo đang tị nạn ở Từ Châu, Đào Khiêm căn cứ vào truyền thống
võ trọng đức, phái bộ tướng Trương Khởi hộ tống Tào Tung xuất cảnh. Gia đình Tào
Tung mang theo khá nhiều của cải, Trương Khởi nhân đó chiếm đoạt giết hại Tào
Tung và đứa con nhỏ Tào Đức. Tào Tháo nghe tin rất đỗi bi thống, thề rằng tắm
máu rửa thù cho cha ở Từ Châu. Đào Khiêm tuy liều mình song hiển nhiên không phải
là tay đối thủ, sau khi công phá được vị trí quân sự trọng yếu Đàm Thành, Tào
Tháo xuống lệnh hủy diệt toàn thành, nghe nói quân dân Từ Châu bị giết cả ở bên
sông Tứ Thủy đến vài vạn người, đến nỗi nước Tứ Thủy không chảy được.
May mà có Tôn Toản một chúa công ở Hoa Bắc,
phái Lưu Bị đang làm huyện lệnh Bình Nguyên dẫn quân cứu viện, lại thêm ở bản
doanh Cổn Châu của Tào Tháo, Trương Mạc cấu kết với Lã Bố làm phản, mới bức được
Tào Tháo phải rút quân, song Từ Châu trải qua chiến loạn, nhân dân lưu tán, tài
vật tổn thất không kể nổi, bị rơi vào cảnh binh hoang mã loạn, cả nhà Gia Cát
Lượng, được ông chú Gia Cát Huyền mang theo, phải dời bỏ quê hương trước đến Dự
Chương sau chuyển đến Kinh Tương tránh nạn chính là bởi sự kiện này. Kể từ khi
rút binh khởi Từ Châu, ổn định lại Cổn Châu, Tào Tháo tiếp thu đề nghị của mưu
thần Tuân Úc, Trình Dục, thực hiện quyết sách trọng yếu nhất một đời của ông ta
là: Nhân Hán Hiến đế đang bị quân Tây Lương bức phải lưu lạc, nghênh tiếp về
yên vị ở Hứa Đô, việc làm với ý nghĩa lớn này, sẽ để tiếng lại về sau là uy hiếp
thiên tử để sai khiến Chư hầu. Các sử học gia đời sau cho rằng đây là một nước
cờ rất thành công trong việc giành bá quyền của Tào Tháo, lại rất ít nhắc đến nỗi
đau và hiểm cảnh chẳng mấy ai hay. Lấy cớ phụng giá thiên tử, như vậy ông ta đã
chiếm được quyền lực tối cao, đối với một thủ lĩnh đại quân mà nói, đó là một
sách lược rất mạo hiểm, ít có khả năng trở thành hoàn hảo, mà lại thành đối tượng
bao vây của các đại quân, giống như Đổng Trác năm nào.
Trong đại quân Viên Thiệu, binh lực gấp nhiều
lần Tào Tháo; tổng tham mưu cũng bàn bạc kéo dài về đối sách với việc này, để
chiếm ưu thế hơn. Song cựu thần Quách Đồ và đại tướng Thuần Vu Quỳnh kịch liệt
phản đối, ông cho rằng phụng giá thiên tử, nhìn bề ngoài có ưu thế tuyệt đối
song thực tế cũng có thể lập tức trở thành cái đích chịu nhiều mũi tên bắn. Hơn
nữa thiên tử đang ở trong vòng, hành động ra sao, về nghi lễ đều phải báo cáo để
ông ta rõ, sẽ phá hoại đến tính cơ động và tính bảo mật của quân cơ. Đương
nhiên, nghiêm trọng hơn là các công khanh đại thần xung quanh hoàng đế lại
không dễ qui thuận, rất khách khí, thì phụng giá thiên tử xét về căn bản chẳng
phải là việc dễ dàng. Nếu thái độ cứng rắn quá, những đại thần đó tất nhiên sẽ
không bằng lòng, tìm mọi cách chống đối, thế không thể tránh khỏi, chẳng khác
gì vướng phải một quả mìn nổ chậm ở bên mình.
Trên thực tế Tào Tháo về sau bị chỉ trích
là gian hùng ông ta trường kỳ đấu tranh chính trị với các đại thần dẫn đến sự
kiện Đổng quốc cữu và Phục hoàng hậu, đều bởi từ đó mà ra.
Khi đề xuất sách lược phụng giá thiên tử,
các tham mưu và tướng lĩnh trong doanh trại Tào Tháo, cơ hồ toàn bộ đều phản đối
sách lược quá mạo hiểm đó, song Tuân Úc lại kiên quyết chủ trương: "Nay thiên tử
đang ở giữa vạn nỗi gian khó, tướng quân là nghĩa binh hàng đầu, hợp lẽ phụng
giá thiên tử, sẽ rất được lòng dân, như thế ắt thuận lợi vậy”.
Rõ ràng rằng nếu đứng trên lập trường quân
phiệt cát cứ tự chủ phụng giá thiên tử hại nhiều hơn lợi. Song nếu như lấy việc
phục hồi trật tự trong thiên hạ, tiến đến nắm đại quyền quốc gia, xét ở góc độ
sách lược, luân lý chính trị và lợi hại chính trị không thể không đi theo. Bởi
vậy Tào Tháo bất chấp dư luận, quyết vận dụng đề nghị của Tuân Úc, lại sai tướng
quân Tào Hồng hộ giá Hán Hiến đế từ Lạc Dương về Hứa Đô, điều này cho thấy bản
chất tư lự chính trị của Tào Tháo, không đồng nhất với tập đoàn quân phiệt Viên
Thiệu.
4. Tự cổ dùng binh không ai như Tào Tháo.
Xét về quân sự, tài năng của Tào Tháo đã được
khẳng định rõ ràng.
Tô Đông Pha, một trong bát đại gia Đường Tống,
từng biểu thị: "Dụng binh từ thượng cổ, Tào Tháo chẳng ai bằng, một chuyện diệt
Viên Thiệu, trí lự rõ tài năng”. Điều này cũng được Gia Cát Lượng nói rõ: "Tào
Tháo dụng binh phảng phất như Tôn Ngô (chỉ Tôn Vũ và Ngô Khởi)”. Ngoài thực tế
chỉ huy tác chiến, cuốn sách "Ngụy Vũ chú Tôn Tử” do Tào Tháo trước tác, trải
qua hai nghìn năm vẫn được các nhà quân sự công nhận là từ xưa đến nay, đấy là
tác phẩm giải thích rõ nhất về binh pháp Tôn Tử.
Tào Tháo suốt đời cơ hồ không dừng vó ngựa
chiến; liên tục Đông chinh, Tây phạt, Nam chinh, Bắc chiến. Ông chẳng những
dũng cảm trong hành động, lại có tầm nhìn xa, sách lược thấu thị cùng qui hoạch
chiến đấu rõ ràng. Do có một trí lự thiên bẩm, nên suy tư thấu đáo về những
nguyên lý nguyên tắc trong binh pháp, ứng dụng dễ dàng, rất kỳ lạ. Trong điều
kiện và cục diện ác liệt, cũng thường chuyển bại thành thắng, cuối cùng ông ta
trở thành người nổi tiếng nhất giữa đám quần hùng cuối đời Hán.
Trận chiến ở Quan Độ là điểm ngoặt trong sự
nghiệp của Tào Tháo. Đối diện với đạo quân của Viên Thiệu hơn hẳn 10 lần, với
các chiến tướng đông đảo, Tào Tháo đã vận dụng đầy đủ thiên thời, địa lợi của
binh pháp; về chiến lược, ông chủ động chọn địa điểm Quan Độ, làm địa điểm quyết
chiến triệt để nắm lấy điều kiện địa lợi. Sau đó, ông thực hiện chiến thuật dẫn
dụ khiến đạo quân Viên Thiệu không thể không tập trung ở địa khu Quan Độ, gián
tiếp tạo thành sự bất lợi cho Viên Thiệu về sự vận chuyển lương thảo.
Sau khi đã bố trí, Tào Tháo dẫn dụ quân
Viên Thiệu trúng kế húc vào, quân Nhan Lương và Văn Sú vốn dũng mãnh, đã vượt
qua Hoàng Hà mắc phải chiến trường đợi sẵn. Trước sự quyết chiến lớn, với hai đạo
quân đột kích đáng sợ, trận doanh của Viên Thiệu ngay từ lúc đầu đã rơi vào
tình thế rất bất lợi.
Tiếp đến là cuộc chiến kéo dài hơn 4 tháng,
bất luận Viên Thiệu khiêu chiến ra sao, Tào Tháo đều lợi dụng địa hình để cố thủ.
Lúc đó đang là cuối hạ đầu thu, lương thực ở Hoa Trung đã thu hoạch xong, kho
lương của quân Tào đầy ắp, song quân Viên Thiệu quá đông, bởi đường xá vận chuyển
xa xôi, khiến việc bổ sung lương thực thành ra là một vấn đê nghiêm trọng. Việc
đánh kéo dài của Tào Tháo, hiển nhiên này là nhằm vào điểm yếu đó, nhờ được tin
tình báo của Hứa Du, một hàng tướng đến từ phái Viên Thiệu biết được lương thảo
của quân Viên Thiệu để ở Ô Sào, Tào Tháo nhân đó mà có ý định, tự mình dẫn một
đạo quân bé đột kích chớp nhoáng đánh vào Ô Sào, dùng hoả công thiêu cháy hủy
hoàn toàn lương thảo của quân Viên Thiệu. Nghe nói lương thực bị hủy sạch, phần
lớn quân Viên Thiệu vô cùng kinh hoảng, chẳng còn bụng dạ nào nghĩ đến đánh đấm,
trong quân tan rã, dẫn đến việc Trương Cáp một tướng tài dưới trướng đầu hàng
Tào Tháo. Viên Thiệu bất đắc dĩ phải vội vàng rút quân về phía bắc, trong khi
qua Hoàng Hà, lại bị Tào Tháo truy kích dữ dội, Viên Thiệu chẳng kịp đề kháng,
số thương vong có đến hơn 8 vạn người, quân tinh nhuệ bị tiêu diệt sạch, Viên
Thiệu được quân cận vệ liều chết bảo vệ chỉ cốt chạy tháo thân.
Hai năm sau, Viên Thiệu ngã bệnh từ trần,
các con Viên Thiệu đấu đá nhau, Tào Tháo dùng "chiến thuật phân biệt đối đãi”.
Hai năm như vậy, để họ tự tàn sát lẫn nhau, thực lực đã hoàn toàn suy yếu, mới
dễ dàng bẻ gẫy dần quân Viên Đàm, Viên Hy và Viên Thượng, từ đấy ngoài đạo quân
Tây Lương của Mã Đằng, Hàn Toại còn chiếm cứ Quang Trung, trên thực tế Tào Tháo
đã khống chế khắp cả Nam Bắc Hoàng Hà, chiếm nửa phần Trung Quôc. Từ đại chiến
Quan Độ, bắt đầu một thời kỳ mới, đến giai đoạn này thế lực của họ Viên đã bị
diệt trừ, Gia Cát Lượng đang ở Long Trung, cách thành Kinh Tương 20 dặm, hằng
ngày vẫn nắng cày bừa, mưa đọc sách.
5. Nhà chiến lược trẻ tuổi chưa ai biết đến.
Khoảng 10 năm kể từ tuổi mười bẩy Gia Cát
Lượng vẫn ở Long Trung phíạ ngoài thành Tương Dương ở Kinh Châu, hằng ngày cày
bừa và đọc sách. Ở phía nam Hán Thủy, Long Trung chỉ có một con đường nhỏ hẹp dẫn
vào, thôn Long Trung chạy dọc bên đường ước khoảng vài ba dặm. Đó là một thôn
nhỏ vùng núi có sơn thủy diễm lệ. Tam quốc chí có chép, Gia Cát Lượng ở đấy có
một ngôi nhà cỏ, hơn nữa lại tự mình cày ruộng, một người trẻ tuổi chẳng có gia
sản và có ít quan hệ, tất cả phải dựa vào chính mình chẳng giống như bọn bạch
diện thư sinh vẫn được chiều chuộng. Có thể thấy bởi có một đòi sống như vậy,
Gia Cát Lượng phải tự tay chế tạo công cụ, từ bé phải tự lực cánh sinh có được
sức sáng tạo và trí tưởng tượng phong phú.
Cuốn chính sử "Tam quốc chí” có chép về Gia
Cát Lượng khi còn ít tuổi như sau:
"Gia Cát Lượng tự mình cày ruộng, rất thích
đọc Lương Phụ Ngâm, thân cao 8 thước ta, thường ví mình với Quản Trọng, Nhạc
Nghị khi xưa, người bấy giờ chẳng mấy ai biết đến, chỉ có Thôi Châu Bình ở Bác
Lăng, Từ Thứ (Nguyên Trực) ở Dĩnh Xuyên với Gia Cát Lượng kết bạn tri kỷ; quả
thực là vậy”.
Độ cao 8 thước ta, có nghĩa là cao 1,8m bây
giờ; có thể nói rằng Gia Cát Lượng chẳng phải như có người nói, kẻ sĩ yếu đuối
"trói gà không chặt”, trái lại do sớm lao động từ bé, Gia Cát Lượng lớn lên có
một cơ thể đại hán Sơn Đông khang kiện, hùng tráng uy vũ. Ông ta thường ví mình
với hai vị danh tướng thời Xuân Thu chiến quốc là Quản Trọng và Nhạc Nghi, cho
thấy có chí nguyện từ khi còn trẻ, muốn được lập công nơi trận mạc, là một võ
tướng giầu mưu lược; cũng cho thấy thời thơ ấu trải qua loạn lạc khiến ông rất
quan tâm đến chiến tranh, bởi vậy thời trẻ đã đọc thuộc lầu binh thư, nghiên cứu
sâu xa về binh pháp. Song do hạn chế ở hoàn cảnh, khiến ông lúc nhỏ không có cơ
hội tập võ, nay xem kỹ sử liệu, Gia Cát Lượng tựa hồ là người chỉ năng động
não, mà không thể làm một đại tướng tự tay múa giáo. Trong những ghi chép còn lại,
cũng chưa thấy Gia Cát Lượng cầm đao kiếm bao giờ.
Đời sống gian khổ từ bé, đã nuôi dưỡng ông
sớm chín chắn, nghiêm túc cẩn thận mà tôn trọng lễ tiết, tư lự chu đáo và cũng
rất tự tin ở mình. Bởi vậy, người mà ông kết giao thường hơn tuổi ông rất nhiều.
Theo tư liệu lịch sử thì Từ Thứ hơn Gia Cát Lượng khoảng 15, 16 tuổi, cơ hồ là
đàn anh, còn Thôi Châu Bình, Thạch Quảng Nguyên, Mạnh Công Uy lại hơn tuổi Từ
Thứ. Còn về sự qua lại với gia tộc Bàng Đức Công nổi tiếng trong vùng, Gia Cát
Lượng lúc đó kém Bàng Đức Công khoảng 30 tuổi mà đối với Bàng Thống chỉ hơn ông
ta 3 tuổi, sự tiếp xúc cũng không nhiều, bởi vậy bạn bè với Gia Cát Lượng không
nhiều lại ít qua lại, đối với việc Gia Cát Lượng ví mình với Quản Trọng, Nhạc
Nghị, là chuyện khó tin vậy.
Từ Nguyên Trực, Thôi Châu Bình, Mạnh Công
Uy thường thảo luận với Gia Cát Lượng về học vấn, Từ Nguyên Trực về học vấn có
tinh thông hơn ba người kia, nghiên cứu sâu xa về kinh điển, có kiến giải rõ
ràng, có lòng vì người giúp đời. Song Gia Cát Lượng khi ấy lại không giống như
thế, ông thích đại lược, cũng là nói ông thích mở rộng vấn đề, chú trọng ở ứng
dụng thực tế, cốt ở thông hiểu nhiều mật, để có một tri thức toàn diện. Đương
nhiên, Gia Cát Lượng có năng lực học tập hơn người, ông tinh thông kinh điển
Chư Tử đủ cả nho, pháp, đạo, tạp, đối với thiên tượng địa lý, công trình thổ mộc
binh pháp kinh dịch đều có nghiên cứu sâu xa, có thể gọi là một nhà "tạp gia”.
Nói thế để thấy Gia Cát Lượng là người có
tâm, chẳng phải như trong "Xuất Sư Biểu” đã nói: "Chỉ lo giữ yên mệnh ở đời loạn
chẳng cầu nổi tiếng vối chư hầu” phỏng theo các danh sĩ, trái lại ông rất mong
đợi ở con đường làm việc nay mai.
Bùi Tùng Chi có chép: Có một hôm Gia Cát Lượng
nói với Từ Nguyên Trực, các anh nay mai làm quan, xem tài cán chắc sẽ làm đến
thứ sử hoặc quận trưởng”. Từ Nguyên Trực đáp rằng: "Còn anh thì sao?” Gia Cát
Lượng chỉ cười mà không nói. Từ Nguyên Trực sau này ra làm quan với Tào Ngụy đến
chức Trung lang tướng kiêm Ngự sử. Mạnh Công Uy thì làm thứ sử Lương Châu. Thạch
Quảng Nguyên cũng làm đến quận trưởng, lại thêm chức Điển Nông hiệu uý. Gia Cát
Lượng đã ví mình như Quản Trọng, Nhạc Nghị, cho thấy hoài bão của ông, vẫn nuôi
đại chí muốn làm kẻ bầy tôi chỉ dưới một người trên cả vạn người. Bùi Tùng Chi
ngợi ca ông là người tài hơn người đời, khí chất nổi trội, ngay từ thòi trẻ đã
cho thấy ông có những biểu hiện không giông với người khác.
6. "Lương Phụ Ngâm” và nghi án thiên cổ
Trần Thọ trong "Chuyện Gia Cát Lượng” có
chép một đoạn văn khiến người đời sau rất hứng thú, kể việc họ Gia rất thích đọc
Lương Phụ Ngâm. Lương Phụ Ngâm đã miêu tả cái gì? Vì sao Gia Cát Lượng khi còn
trẻ lại đặc biệt thích đọc nó?
Theo ghi chép sử liệu hiện có, Lương Phụ
Ngâm là một bài ca dao cổ của quê hương Gia Cát Lượng vẫn được lưu truyền ở nước
Tề, nội dung của nó được miêu tả như sau:
Tề thành - bên cửa dừng chân
Trông vời có phải Đãng Âm phía này
Phải răng ba mộ còn đây
Rưng rưng chợt hiện chuyện ngày xa xưa:
Hỏi quanh:
- Ai đó bấy giờ?
- Điền Cương, Cô Dã sức dư muôn người
Nam Sơn đủ sức chuyển rời
Ngờ đâu tuyệt địa ngậm ngùi tài trai.
Giữa triều quỷ kế đặt bầy,
Hai đào, ba mạng chuyện này lạ sao
Hỏi ai bày vẽ mưu sâu?
- Án Anh tướng quốc đứng đầu Tề quan!
Ý tứ của câu ca dao này là: Nếu có ai đó bước
tới Đô thành Lâm Chuy nước Tề, nhìn xa về phía nam mà nhớ đến quá khứ, có một
nơi gọi là Đãng Âm trong làng ấy có ba ngôi mộ cổ hình thức kiến tạo cơ hồ giống
hệt nhau.
Lại thử hỏi phần mộ ấy là của ai, người
trong làng sẽ nói cho ta rõ, đấy là mộ phần của các dũng sĩ Điền Cương và Cổ Dã
nước Tề đời Xuân Thu (ngoài ra còn có một ngôi mộ nữa là Công Tôn Tiết cũng nổi
tiếng lúc bấy giờ). Đấy là ba dũng sĩ sức có thể dời đổi núi Nam Sơn, kiếm thuật
tinh diệu vô cùng.
Không may ba người cùng bị lời gièm pha hãm
hại chỉ có hai quả đào mà giết hại cả ba dũng sĩ, hỏi ai là tay cao thủ xếp đặt
âm mưu này? Đó là quan tể tướng lừng danh nước Tề tên là Án Tử! Câu chuyện bi
thảm về hai quả đào giết hại ba dũng sĩ này xảy ra vào cuối đời Xuân Thu. Trong
"Án Tử Xuân Thu”, có ghi chép tường tận việc ấy đại khái như sau:
Lúc ấy vào cuối đời Xuân Thu, Tề cảnh Công
đang ở ngôi báu, nước Tề đang có ba kẻ dũng sĩ nổi danh, họ tên là Điền Cương,
Công Tôn Tiết và Cổ Dã võ dũng hơn người, một người đương nổi nghìn người, tiếc
nỗi cá tính của họ kiêu ngạo mà cuồng vọng, nếu như họ cùng hợp lại, có thể uy
hiếp được sự an toàn của vương triều nước Tề.
Tể tướng Án Anh nước Tề biết rõ về ba người
ấy, họ kiêu ngạo mà sĩ diện, bởi vậy khoét sâu vào nhược điểm ấy, bầy mưu để Tề
cảnh Công trừ khử ba viên dũng sĩ nọ. Có một hôm, Lỗ Chiêu Công lại thăm, có tặng
mấy quả đào tiên, Tề Cảnh Công đã ban phát cho mấy quan đại thần chỉ còn thừa
có hai quả đào. Án Tử nhân đó nói với Tề Cảnh Công, không có gì bằng đem hai quả
đào này cho mấy viên dũng sĩ đó, để biểu dương khả năng của họ. Tề Cảnh Công lập
tức xuống lệnh, các thần dân đều có thể tự biểu dương công lao để giành được
vinh dự này. Công Tôn Tiết dướn người lên tâu rằng: "Mấy năm trước, thần hộ giá
chúa công đi săn ở Đồng Sơn, gặp phải hổ dữ thần đã ra tay bắt hổ, bảo vệ được
chúa công, công đó hỏi có gì bằng?”.Nói xong tiến lên trước cầm một quả đào ăn
ngay lập tức.
Cổ Dã nhìn thấy hăng hái đứng dậy nói to rằng:
"Bắt hổ có gì là lạ, thần có lần hộ giá chúa công qua Hoàng Hà, gặp phải con rồng
tác oai tác quái, tình huống phi thường nguy hiểm, thần đã ra tay chém chết nó,
sóng yên gió lặng, cứu nguy được thuyền, công này có gì bằng?”.
Tề Cảnh Công cũng làm chứng rằng: "Đúng vậy,
lúc đó sóng gió quá chừng, nếu tướng quân chẳng giết được rồng, chẳng thể giải
nguy thực là kỳ công cái thế vậy, đáng được thưởng quả đào này!” Cổ Dã nghe rồi,
cũng lập tức tiến lên cầm một quả đào ăn liền. Bỗng thấy Điền Cương chợt nổi
xung lên la lớn rằng: "Thần từng phụng mệnh chinh phạt nước Từ, chém được danh
tướng, bắt được hơn 500 người khiến vua nước Từ khiếp sợ phải chủ động đầu
hàng, cầu xin làm nước phụ thuộc, chiến công lần đó, khiến các quốc vương nước
Trịnh và nước Cử thảy đều kinh hãi, cùng tôn sùng chúa công làm minh chủ, công
lao như vậy cũng đủ tư cách ăn đào lắm chứ!”.
Án Tử cũng nhân đó tâu rằng: "Công lao của
Điền Cương thực rất lớn, gấp 10 lần hai vị kia, tiếc đào tiên đều ăn hết rồi
xin thưởng cho một chén rượu, dịp khác sẽ ban thưởng vậy!”.
Tề Cảnh Công cũng chiều theo: "Công của Tướng
quân rất lớn, đáng tiếc nói hơi chậm, giờ chẳng còn quả đào nào nữa để thưởng
cho ngươi”.
Điển Cương tuốt kiếm giơ lên mà rằng: "Chém
rồng đánh hổ, chỉ là chuyện nhỏ, thần xông pha nghìn dặm đổ máu lập công, lại
không được ăn đào tiên, thực là sỉ nhục, chẳng khác gì chuyện hai vua Tề, Lỗ hội
yến, khiến cho vạn đại còn đàm tiếu, còn mặt mũi nào mà đứng giữa triều đình”.
Nói rồi quay kiếm tự đâm mà chết.
Công Tôn Tiết nhìn thấy thất kinh mà rằng:
"Thần công lao bé nhỏ mà cướp lấy phần đào, Điền tướng quân công rất lớn lại
không được ăn, thần không nhường phần đào thực chẳng phải kẻ sĩ liêm khiết, thấy
người ta chết mà không dám theo thật chẳng phải hành động của kẻ võ dũng”. Nói
rồi, cũng tự đâm mà chết.
Cổ Dã vội la lớn rằng: "Ba người chúng thần
tình như cốt nhục, thề cùng sinh tử, hai người đã chết, thần đâu dám ham sống
chẳng đành lòng vậy!” cũng lại tự đâm mà chết.
Tề Cảnh Công thấy ba người cùng biểu lộ chí
khí của kẻ hào kiệt bèn lấy lễ trọng hậu táng; đấy là câu chuyện "Nhị đào sát
Tam sĩ” vẫn còn lưu truyền. Các bậc phụ lão nước Tề đôi với ba kẻ hào kiệt,
cùng cảm thương người giữ khí tiết mà ngộ nạn, đã làm ra khúc ca dao bi ai
"Lương Phụ Ngâm” một mặt khác cũng nói mát Án Tử người vẫn nổi danh là hiền tướng,
đã lấy mẹo gian bất nhân hại người vô tội.
Có một số nhà sử học cho rằng Gia Cát Lượng
thích đọc Lương Phụ Ngâm chỉ là do nhớ nhung quê hương nên thường ngâm ngợi
khúc ca dao quê hương mà thôi, chẳng có nội dung gì khác, thậm chí có người cho
rằng Lương Phụ Ngâm là khúc ca dao thông tục của nước Tề. Gia Cát Lượng sở dĩ
ngâm ngợi chẳng phải bởi cái tiêu đề "Nhị đào sát Tam sĩ”. Tuy nhiên các sử liệu
cũng không đủ bằng chứng để cho rằng Gia Cát Lượng thích đọc Lương Phụ Ngâm bởi
bài ca dao ấy nói mát Án Tử, song cá tính đặc dị độc hành của Gia Cát Lượng thời
trẻ, qua những dòng ghi chép trân trọng của Trần Thọ cho thấy không chỉ là tượng
trưng cho nỗi nhớ quê hương mà thôi.
Án Tử, tên gốc là Án Anh là một tướng quốc
nổi tiếng trong lịch sử, từng nhiều lần bằng vào trí tuệ của mình, cứu vớt quốc
gia qua những nguy nan. Ông là người chính trực, nổi danh bởi những lời can
gián, rất được vua Tề tín nhiệm, có quyền lực bất nhất trong triều ngoài nội.
Song An Tử làm quan thanh liêm, bữa ăn thường không có cá thịt, vợ con không mặc
áo đẹp, đến cả Khổng Tử rất ít khi ca ngợi các chính khách, cũng có lời khen ngợi
ông. Tư Mã Thiên trong "Sử kí”, cũng xếp ông với danh tướng Quản Trọng trong
"Quản An liệt truyện” khá thấy Án Tử có địa vị rất cao trong con mắt những học
giả lịch sử.
Gia Cát Lượng thích đọc Lương Phụ Ngâm cho
thấy ông cảm thụ sâu sắc về sự kiện ấy, ba dũng sĩ bởi sự yên định của quốc gia
mà bất đắc dĩ phải hy sinh bi thảm, hình như quan tể tướng Án Tử trí lự có phần
tàn nhẫn, lộ ra mặt trái tàn khốc sau những xưng tụng hoa mỹ, đối với nhân vật
chính trị này, chẳng thể không luận rõ ứng xử; Gia Cát Lượng khi còn trẻ đã có
ý thức về sân khấu chính trị có lãnh hội và giác ngộ triệt để.
7. Bộ ba xe pháo mã.
Cuối đời Đông Hán nhân tài xuất hiện nhiều ỏ
Dĩnh Châu và Nhữ Nam (đều ở tỉnh Hà Nam), đặc biệt đại bản doanh của phái Thanh
lưu cũng ở đấy; Phạm Bàng, Hứa Nhữ xuất thân ở Nhữ Nam, Lý Ưng thì nổi tiếng ở
Dĩnh Châu. Trong thư của Tào Tháo viết cho Tuân Úc, có đề cập rằng: Nhữ Nam,
Dĩnh Châu vôn nhiều danh sĩ, muốn Tuân Úc lưu ý nhiều về việc ấy, để đề bạt
nhân tài. Tuân Úc và Quách Gia là tay trái, tay phải của Tào Tháo đều xuất thân
ở Dĩnh Châu.
Cuối đời Hán, các quân khu cát cứ, các nhân
sĩ Dĩnh Châu đều dạt về phương nam hoặc phương đông tị nạn, đặc biệt Lưu Biểu
trụ ở Kinh Châu bởi vận dụng sách lược bế quan tự thủ, không bị cuốn vào cuộc đấu
đá, trở thành nhân vật rất được ái mộ của phái Thanh lưu. Những người bạn vong
niên của Gia Cát Lượng như Từ Nguyên Trực, Thạch Quảng Nguyên đều xuất thân ở
Dĩnh Châu, còn Mạnh Công Uy thì xuất thân ở Nhữ Nam, song có ảnh hưởng lớn đến
cuộc đời Gia Cát Lượng lại là "Thủy kính tiên sinh Tư Mã Huy.
Tư Mã Huy tên chữ là Đức Tháo là một học giả
rất nổi tiếng ở Dĩnh Xuyên, thời loạn lạc ông không muốn rời quê nhà, song lúc
đó danh sĩ Kinh Tương là Bàng Thống chẳng ngại đường xa nghìn dặm đến Dĩnh
Xuyên thăm Tư Mã Huy khuyên ông hãy đến Kinh Châu tạm lánh, sau lại bởi người đồng
hương là Từ Thứ nói mãi, đặc biệt là bởi lời của Bàng Đức Công, lãnh tụ phái danh
sĩ Kinh Tương. Tư Mã Huy đã rời Dĩnh Xuyên đến Kinh Tương lập trường Tư Thục ở
gần nhà Bàng Đức Công, chiêu tập các đệ tử xa gần.
Có thể thấy là cùng với những người khác,
Tư Mã Huy rất thích Gia Cát Lượng, ngoài việc giúp đỡ về học thuật còn xếp đặt
để Gia Cát Lượng đến Nhữ Nam bái kiến đại sư. Nghe nói đại sư Phong cửu thông
hiểu thao lược, khắp cả bách gia Chư tử môn phái, hơn nữa lại nghiên cứu sâu rộng
vê binh pháp nổi tiêng là một danh sỉ ở Nhữ Dĩnh. Sau khi Tư Mã Huy đã đến bái
kiến ông, ví mình như quả bầu với biển rộng để khen ngợi tài học của Phong Cửu.
Bởi Phong Cửu vẫn ẩn cư ỏ Linh Son Nhữ Nam, Tư Mã Huy tự mình dẫn theo Gia Cát
Lượng, tiến cử với ông ta, mới được nhập học. Nghe nói Gia Cát Lương thụ giáo
được một năm rưỡi, đặc biệt về binh pháp học và đạo học, đã nhận được không ít
chất truyền của Phong Cửu.
Tư Mã Huy giỏi ở quan sát con người mà nổi
tiếng, bởi vậy được gọi là "Thủy kính tiên sinh”, trở thành một lãnh tụ của những
phần tử tri thức ở Kinh Tương. Trong số đàn em, ông rất thích Gia Cát Lượng và
Bàng Thống. Gia Cát Lượng ẩn cư ở Long Trung chịu ân tri ngộ của Bàng Đức Công,
được người đời gọi là "Ngọa Long”, còn Bàng Thống là hậu duệ của một dòng họ nổi
tiếng, được gọi là "Phượng Sồ”. Sau này Tư Mã Huy đã đề cử với Lưu Bị cả hai người
thanh niên anh tuấn, bởi họ có mưu lược, có tầm nhìn xa, lại thức thời đáng mặt
tuấn kiệt, nổi trội hơn nhũng phần tử khác trong phái Thanh Lưu.
8. Kết giao với danh sĩ, chẳng nhằm ở danh
vọng.
Vùng Kinh Tương vẫn là căn cứ địa của phái
Thanh Lưu, gồm có sáu gia tộc lớn. đó là các họ Bàng, Hoàng, Khoái, Sái, Tập.
Thứ sử Kinh Châu Lưu Biểu có vị trí rất cao trong phái Thanh Lưu, nổi danh là một
người trong nhóm Bát tuấn, bởi vậy khi Kinh Châu bị rơi vào nhiễu loạn, Lưu Biểu
là một viên quan của triều đình phái đến, được sự giúp đỡ của hai nhà Khoái,
Sái, nhờ mưu lược của anh em Khoái Việt, Kinh Tương mới được yên định.
Khoái Việt cùng Sái Mạo của họ Sái, đều là
những trụ cột của Lưu Biểu, Lưu Biểu còn có một người vợ lẽ là em gái Sái Mạo,
hai họ có quan hệ thân thích mật thiết.
Song sự giúp đỡ của hai họ Khoái - Sái càng
làm cho Lưu Biểu chỉ chú trọng ở hư danh, đúng như Từ Thứ đã nói, chẳng trọng dụng
người hiền lại chẳng trừ khử kẻ xấu bởi vậy các danh sĩ trong vùng, vẫn đối với
Lưu Biểu bằng thái độ "kính nhi viễn chi”, không hợp tác. Song Lưu Biểu cũng chẳng
biết làm gì đối với họ.
Trong số sáu nhà ấy, họ Bàng có lực lượng rất
lớn, lãnh tụ của họ Bàng là Bàng Đức Công đã cho Gia Cát Lượng hai chữ Ngọa
Long. Bàng Đức Công là người khảng khái trọng nghĩa khí, giao du rộng rãi, học
vấn uyên bác. Lưu Biểu đã mấy lần mời ông ta ra làm việc, đều bị từ chối khéo.
Sách "Hậu Hán thư” có chép về việc ấy:
"Có một hôm, Lưu Biểu đích thân đến thăm
Bàng Đức Công bảo rằng: "Tiên sinh không chịu ra làm quan sau này để lại gì cho
con cháu nhỉ?” Bàng Đức Công mỉm cười mà rằng: "Tôi với người ta bất động, người
ta chỉ đem lại sự nguy hiểm cho con cháu "bạn với vua như bạn với hổ”, còn tôi
để lại cho chúng nó sự an toàn "một mình giữ thiện”.
Gia Cát Lượng khi mới đến ở Long Trung đã rất
kính trọng Bàng Đức Công. Nghe nói khi mới 8 tuổi, Gia Cát Lượng đã chủ động đến
bái kiến Bàng Đức Công, được nhận làm tiểu đồ đệ, thường cúi chào cung kính, tỏ
ra rất lễ phép. Bàng Đức Công thấy chú bé sớm hiểu lễ phép, cho chú bé đến thư
viện riêng xem sách, lại còn chỉ vẽ cho phải làm những gì. Song không lâu Bàng
Đức Công vốn là người giỏi xem tướng, thấy ở Gia Cát Lượng có những mặt khác
thường, lại có chiếu cố đặc biệt, ông ta rất hy vọng ở tài năng của Gia Cát Lượng,
xem việc Gia Cát Lượng ở Long Trung gọi đó là Ngọa Long (con rồng nằm), thấy
trước một kẻ tuấn kiệt nay mai, cũng như con rồng nằm ở trong đầm lớn, chỉ đợi
có cơ hội tất sẽ bay lên trời cao, thực hiện những việc lớn lao. Danh hiệu này
được Bàng Đức Công trao cho đã khiến chàng thanh niên Gia Cát Lượng chỉ sau một
đêm trở thành một danh nhân ở đất Kinh Tương. Được sự sắp xếp của Bàng Đức Công
người chị gái của Gia Cát Lượng đã lấy một người con của họ Bàng là Bàng Sơn
Dân; một người giầu có ở đất Kinh Tương, lại làm thông gia với một nhà cô nhi
ngoại địa đã làm chấn động những kẻ sĩ ở Kinh Tương, đây cũng là một biểu thị
thiện cảm mà họ Bàng dành cho Gia Cát Lượng.
Người cháu của Bàng Đức Công là Bàng Thống
(tên chữ là Sĩ Nguyên) hơn Gia Cát Lượng ba tuổi, dáng vẻ cao lớn mà thuần phác
song rất có tài hoa, ngoài những kẻ sĩ Kinh Tương, biết ông ta là người họ Bàng
mà tỏ ra rất coi trọng, rất ít người hiểu rõ năng lực của Bàng Thống. Chỉ có Tư
Mã Huy do thường vẫn nói chuyện với anh ta, biết rõ tài hoa phi phàm của Bàng
Thống, khen ông ta là người nổi trội ở Kinh Tương, gọi là "Phượng Sồ”.
Gia Cát Lượng với Bàng Thống vẫn thường gặp
nhau song Gia Cát Lượng cẩn thận có lễ, mà Bàng Thống thì xốc nổi thô lỗ cá
tính tương phản, lại thêm Gia Cát Lượng vẫn thường ở gần với lão gia, nên Bàng
Thông tuy cùng lứa tuổi, song cũng không thân thiết cho lắm.
Người em trai của Bàng Thống là Bàng Lâm, lấy
em gái của Tập Trinh, một phần tử chủ yếu của họ Tập ở phía nam thành Tương
Dương, họ Tập vẫn được gọi là gia tộc giàu có, nổi tiếng trong vùng, người vùng
ấy rất nể Tập Trinh. Bùi Tùng Chi khi chú giải "Tam Quốc chí” có chép rằng "Tập
Trinh là ngươi phong lưu khéo ăn nói, cũng nổi tiếng như Bàng Thống, ở gần Mã
Lương. Khá thấy Tập Trinh cũng được xem trọng, Gia Cát Lượng qua mối quan hệ họ
Bàng, nên cũng qua lại thân mật với Tập Trinh”.
Họ Mã ở Nghi Thành cách không xa Tương
Dương. Mã Lương là một người trẻ tuổi nổi tiếng một thời, sau này Mã Tắc được
Gia Cát Lượng yêu mến, chính là anh em với Mã Lương song Mã Tắc là em, kém Mã
Lương nhiều tuổi. Trong thư Mã Lương viết cho Gia Cát Lượng có gọi là Tôn
Huynh, giữa hai người có mối quan hệ thân thiết, sau này khi Lưu Bị xây dựng
chính quyền ở Kinh Châu, họ Mã là một lực lượng giúp đỡ rất lớn. Bàng Thống,
Bàng Lâm, Mã Tắc, Tập Trinh đều là những nhân vật trọng yếu trong chính quyền
Thục Hán, đối với sự phát triển chính trị của Thục Hán có ảnh hưởng rất lớn.
Ngoài ra, có một thế lực đáng kể gần như họ Bàng là họ Hoàng ở Miện Nam. Đứng đầu
họ Hoàng là Hoàng Thừa Ngạn, ông ta là anh rể của Sái Mạo bởi vậy cũng có quan
hệ thân thích với Lưu Biểu, ông ta cũng giống như Bàng Đức Công đều không chịu
ra làm quan với Lưu Biểu mà chỉ giữ địa vị đáng kể trong nhà. Song Hoàng Thừa
Ngạn cũng rất thích chàng thanh niên Gia Cát Lượng, có một hôm ông trực tiếp đến
lều cỏ của Gia Cát Lượng nói rằng: "Ta có một người con gái, nó không được sáng
sủa cho lắm hơn nữa lại còn có chút lập dị, tóc thì vàng, da thì đen, tuy dáng
vẻ không dẹp, song cũng có tài, có phẩm hạnh, ta muốn gả nó cho anh, chẳng biết
anh có đồng ý không?”. Chẳng ngờ Gia Cát Lượng tỏ ý vui mừng, đến như Hoàng Thừa
Ngạn cũng thấy bất ngờ. Bởi Gia Cát Lượng cao lớn tuấn tú, có tài năng tuy cá
tính cao ngạo, kết giao bạn hữu không nhiều, song lại được không ít bậc đàn anh
phụ lão chú ý đến, không ít bậc cha mẹ ở Kinh Tương xem anh ta là chàng rể lý
tưởng. Thấy Gia Cát Lượng có vẻ không vội vàng với việc thành hôn, mọi người
cho rằng anh ta nhất định có con mắt kén chọn đã không dám tùy tiện nhận anh ta
làm rể. Song ai cũng không ngò được rằng anh chàng Gia Cát Lượng thân cao 8 thước
dung mạo uy nghi, lại xem con gái của Hoàng Thừa Ngạn là hơn cả. Bởi sử liệu đối
với trạng thái tâm lý chọn lựa ngẫu nhiên này của Gia Cát Lượng, cũng không ghi
chép rõ, chúng tôi cũng không dám đoán mò, song ở Nhật Bản dưới thời chiến quốc
cũng có một người cao lớn tuấn kiệt rất mực tài hoa, tên là Điền Hạnh củng khước
từ những cô gái đẹp trong gia đình quyền quý mà lấy con gái của một người mắc bệnh
hủi làm vợ. Người hủi ấy là Đại Cốc quân sư, có nói với anh ta rằng: "Ví như
con gái ta, mang mầm bệnh của ta, bệnh phong sẽ phát ra làm hủy hoại cả mắt
mũi, anh còn cần đến nó nữa không?”
Điền Hạnh trịnh trọng đáp rằng: "Thân làm
võ tướng nếu như khi tác chiến tôi có bị mất tay mất chân hoặc bị trọng thương,
hẳn con gái ông không thể không thừa nhận tôi là người chồng”.
Rõ ràng rằng đối với một người có trí tuệ lớn
lao, rất lý tính, khả dĩ thâu thị bản chất của sự vật thì nhân tố đẹp của cảm
tính, đối với anh ta không phải là quan trọng. Tài hoa, cá tính và sự chân thực,
mới là cái mà anh ta để ý. Gia Cát Lượng có nhân quan lựa chọn tương đồng với
Điền Hạnh chăng, song người đương thời đối với việc Gia Cát Lượng kết hôn với
con gái Hoàng Thừa Ngạn không cỏ cách gì lý giải được, Bùi Tùng Chi khi chú giải
Tam Quốc Chí có viết: "Chớ làm như Khổng Minh chọn vợ, chỉ được người con gái xấu
xí của Hoàng Thừa Ngạn mà thôi”, ý tứ câu nói đó là Khổng Minh với nhiều điều
kiện đến như vậy, lại chỉ chọn một người vợ xấu thực rất không đáng học tập.
Cũng không ít kẻ hiếu sự, thậm chí cho rằng
Gia Cát Lượng muốn dựa vào Hoàng Thừa Ngạn kết giao danh sĩ để sự nghiệp của
mình có kẻ giúp đỡ mới chọn hạ sách ấy. Thực ra bình phẩm như vậy rất không
công bằng. Bởi Gia Cát Lượng sớm có được sự ưu ái của Bàng Đức Công và Tư Mã
Huy, có quan hệ tốt với nhiều danh sĩ, xét về căn bản chẳng cần phải nén lòng
mà giao hảo với Hoàng Thừa Ngạn, hơn nữa nhìn vào tác phong cúc cung tận tụy của
Gia Cát Lượng đối với Lưu Bị sau này, Gia Cát Lượng chẳng phải là người thích vụ
lợi.
Thực ra Gia Cát Lượng sau khi kết hôn, đối
với người vợ của mình trước sau vẫn nể vì như khách, sau này đã làm đến tể tướng
ông cũng không lấy thêm vợ lẽ. Mà họ Hoàng kể từ khi về với Gia Cát Lượng mọi
việc trong nhà đều cư xử hợp lý, khiến Gia Cát Lượng không phải lo lắng gì về
phía hậu phương, chuyên chú khuếch triển học vấn và sự nghiệp thực là một người
vợ đảm đang để ông có thể hoàn toàn yên tâm.
Cuốn "Chuyện kể về Gia Cát Lượng” có dẫn lời
của Phạm Thành Đại như sau: "Bởi Gia Cát Lượng lúc đó đã nổi tiếng ở đất Kinh
Tương, trong nhà thường có rất nhiều khách khứa để khoản đãi những người khách ấy,
Hoàng phu nhân phải sáng chế ra một cỗ máy xay, đã giảm được thời gian lại giảm
cả sức lực, hiệu quả rất cao đến cả Gia Cát Lượng cũng cảm thấy kinh ngạc đặc
biệt còn bái phục vợ làm thầy, học tập nguyên lý chế tạo máy móc từ gỗ, nghe
nói những trâu gỗ, ngựa máy mà Gia Cát Lượng phát minh sau này đều đã được
Hoàng phu nhân sáng chế. Tài năng hơn người của Hoàng phu nhân có thể là nguyên
nhân chủ yếu để Gia Cát Lượng xem trọng.
Tương Dương là trung tâm kinh tế chính trị
của đất nước Kinh Châu, giao thông thủy bộ đều rất phát triển, hơn nữa lại tập
trung nhiều người tài giỏi, các phương tiện cũng nhờ đó mà rất dồi dào. Gia Cát
Lượng trong thời kỳ ở Long Trung, vẫn cùng với em trai là Gia Cát Quân tự cày
ruộng, song những lúc nông nhàn ông ta thường bái yết các vị phụ lão nổi tiếng
tứ xứ quanh đó. Ngoài việc hấp thu được học thức cũng sưu tầm và phân tích tình
hình phát triển của đại cục thiên hạ, hơn nữa đối với binh pháp Tôn Tử, ông
cũng đã cảm thụ được sâu xa, sau này những phân tích rõ ràng và có tầm nhìn xa
trong "Long Trung Sách” là kết quả nỗ lực của thời gian này. Nhà sách lược trẻ
tuổi đó trải qua luyện rèn 10 năm, đối với sự quan sát, phân tích và thấu thị
thời cục, đã thấy trước không ít điều tâm đắc sẽ lộ rõ.
Song, qua tiếp xúc trong thời gian ở Long
Trung, Gia Cát Lượng đã nhận rõ ý thức của phái Thanh Lưu. Trong Xuất Sư Biểu
có câu: "Hán tặc gồm mấy kẻ...”. Tuy có thể coi người cháu là Gia Cát Khác làm
ra song nghĩ rằng đó cũng là lời nói thường ngày của Gia Cát Lượng đã ảnh hưởng
đến người cháu. Nhìn bao quát phương châm chính trị của Gia Cát Lượng, không dời
đổi chiến lược liên Ngô chê Tào. Dẫu Gia Cát Lượng là nhà chính trị thực tiễn
xem trọng tình thế khách quan song ông suốt đời vẫn xem Tào Ngụy là đối địch. Một
đời không tiếc cúc cung tận tụy, dẫn đến bi kịch Kỳ Sơn giữa trận từ trần, với
một cố gắng xoay chuyển lớn nhường ấy, để thoả nguyện phục hưng nhà Hán, rõ
ràng đã ảnh hưởng bỏi quan niệm chính trị của phái Thanh Lưu.
Năm thứ 12 Kiến An đời Hiến Đế, Gia Cát Lượng
27 tuổi, bắt đầu cống hiến cả cuộc đời mình cho sự nghiệp của Lưu Bị, một người
có quan hệ huyết thống với Hoàng Tộc, dấn thân vào con đường không ít truân
chuyên.
Lời bình của Trần Văn
Cuốn sách "Lục Thao” là sách binh pháp truyền
thống của Trung Quốc, tương truyền do ông Lã Vọng làm ra song phân tích nội
dung, thấy đó là tác phẩm thời Ngụy, Tấn nam bắc triều. Tuy là tác phẩm viết ra
sau này, song vẫn đại biểu cho tư tưởng quân sự lúc đó. Ở đây vẫn tìm thấy nhiều
ý nghĩa. Nghe nói những nhà tư tưởng thời Duy Tân của Nhật Bản lại thích "Lục
Thao” hơn cả binh pháp Tôn Tử, giàu có triết lý và trí tuệ đông phương.
Trương Văn Thao trong cuốn "Lục Thao” có một
đoạn bàn về phương pháp nhận biết tài năng, có nhiều điểm gợi mở, rất đáng để
chúng ta tham khảo.
Có một hôm, Chu Văn Vương hỏi Thái Công Vọng
rằng: "Quân Vương đều phải nỗ lực để tìm hiền tài song ít có được người như vậy,
trái lại còn làm hỗn loạn thế cục, thậm chí còn dẫn quốc gia đến chỗ suy vong
như vậy là cớ làm sao?” Thái Công đáp rằng: "Đấy là bởi muốn tìm người tài song
lại dùng nhầm người chẳng tài, thậm chí hữu danh mà vô thực”.
Văn Vương nói: "Thế nào là dùng không đúng
người tài?”
Thái Công nói: "Đấy là bởi chúa công chỉ
chú trọng ở danh tiếng mà không thấy người có tài thực”.
Văn Vương nói: "Nguyên nhân là ở đâu?”
Thái Công nói: "Đã là bậc quân vương, thường
thích nghe ý kiến của một bọn người, họ đều cung phụng nhận mình là tài, không
ai dám phê bình họ cho nên người khéo kết bè đảng, lắm bằng hữu, thường dễ được
sử dụng, người có chủ biến, không cùng bè đảng, trái lại thường bị bỏ quên; bọn
gian nịnh kết đảng như vậy lôi kéo nhau lên làm trở ngại con đường tiến thân của
những người tài thực sự, đến như trung thần vô tội mà bị sát hại, gian thần hư
danh mà được chức tước, cho nên tuy có nỗ lực tìm kiếm nhân tài song chính trị
vẫn hỗn loạn, quốc gia vẫn không thoát khỏi suy vong.
Gia Cát Lượng là một "thiên tài” không dễ
biết đến, "Tam Quốc Chí” cũng ghi: "'Người đương thời chưa biết đến vậy”. Có thể
thấy Gia Cát Lượng không chú trọng hư danh. Ngoài danh sĩ chân chính rất ít người
thực sự hiểu rõ chân tài thực học của ông. Lưu Biểu là người phái "Bát tuấn”, rất
nổi tiếng, thường lấy lễ mà đãi những người cũng nổi tiếng như Bàng Đức Công,
Tư Mã Huy lôi kéo họ ra làm quan. Khá tiếc Bàng Đức Công về căn bản lại vô tâm
với quan trường, trái lại những người tài giỏi trẻ tuổi như Gia Cát Lượng và
Bàng Thống tuy ở ngay trước mắt mà không nhìn ra, trách chi Từ Thức công khai
phê bình ông ta rằng: "Người giỏi thì không dùng, người xấu thì không đuổi đi!”
Những nhà kinh doanh hiện đại cũng thường phạm
phải sai lầm như vậy; lời nói của người tài tuy có thể ngang tai song nếu dựa
vào người chẳng có thực tài, sẽ dẫn đến thất bại, tạo thành nguy cơ nghiêm trọng
cho công ty, lúc ấy có hối cũng không kịp nữa.
Đánh máy: hoi_ls
NHÀ XUẤT BẢN VĂN HOÁ - THÔNG TIN, 2003 (Tái
bản lần II)
Nguồn: Vnthuquan - Thư viện Online
Được bạn: Mọt Sách đưa lên
vào ngày: 1 tháng 11 năm 2013