Gia Cát Lượng và Quách Gia được đánh giá là những "kỳ nhân" trong giới mưu sĩ thời Tam Quốc. Có quan điểm cho rằng, nếu không mất sớm, Quách Gia mới là quân sư xuất chúng nhất.

~ Cánh tay phải của Lưu Bị, Tào Tháo

Quách Gia - quân sư của Tào Tháo - và Gia Cát Lượng không chỉ có nhiều điểm tương đồng về mặt cá nhân, mà vị thế hai nhân vật này trong đội ngũ của mình cũng "nặng ký" như nhau.

Lưu Bị sau khi có được Gia Cát Lượng theo phò tá đã nói - "Ta được Khổng Minh, như cá gặp nước".

Tào Tháo được Quách Gia phò trợ, cũng cảm thán - "Kẻ giúp ta thành đại nghiệp, chính là người này".

Lưu Bị trước lúc lâm chung đã tin tưởng đem giang sơn của mình phó thác lại cho Gia Cát Lượng, trong khi Tào Tháo cũng từng có ý định giao phó hậu sự cho Quách Gia.

Tuy nhiên, Quách Gia mất sớm khi mới 38 tuổi, thời đại Tam Quốc không được chứng kiến cuộc so tài giữa hai bậc cao nhân này.

~ Anh tài đoản mệnh

Các nhà nghiên cứu bình luận, cũng vì Quách Gia đoản mệnh, cho nên lịch sử đã không đánh giá đầy đủ tài năng của vị quân sư này.

Gia Cát Lượng 26 tuổi xuất sơn, 54 tuổi bệnh mất. Ông phò tá Lưu Bị suốt 28 năm ròng, trong đó có 11 năm nắm giữ đại quyền của Thục Hán.

Tài năng của Khổng Minh đã có cơ hội thể hiện trên tất cả các phương diện quân sự, kinh tế, chính trị... của nhà Thục.

Ngược lại, Quách Gia chỉ có 11 năm đi theo Tào Tháo, chủ yếu đóng vai trò mưu sĩ trong lĩnh vực quân sự, vào thời kỳ Tào Tháo nam chinh bắc chiến.

Mặc dù vậy, điều khiến các nhà sử học hiện đại đánh giá cao Quách Gia là bởi chỉ trong 11 năm ngắn ngủi ấy, ông đã lưu lại sự nghiệp huy hoàng.

Thời kỳ làm quân sư dưới trướng Tào Tháo, danh tiếng của Quách Gia có thể nói là vang khắp quân đội. Ông chính là cánh tay phải giúp Tào Tháo thống nhất thành công miền Bắc.

~ Vị thế Quách Gia - Khổng Minh đối với Tào - Lưu
 
Sau khi Quách Gia qua đời, sức mạnh quân sự của Tào Tháo bị tụt hậu rõ rệt.

Nhà nghiên cứu Châu Trạch Hùng bình luận về lực lượng Tào Tháo khi không còn Quách Gia - "Chỉ đối phó được đám thảo khấu Mã Đằng, Hàn Toại; còn đối với đám kiêu hùng Lưu Bị, Tôn Quyền thì có phần lực bất tòng tâm.

Trong trận chiến Xích Bích, đại quân Tào Tháo suýt chút nữa đã bị tiêu diệt".

Ông Châu cũng nói, không thể thổi phồng quá mức vai trò của Gia Cát Lượng hay Quách Gia. Tuy nhiên, ông khẳng định cái chết của Quách Gia là tổn thất nghiêm trọng của Tào Ngụy.

Các nhà sử học Trung Quốc đánh giá, thời kỳ Lưu Bị còn sống, trong vấn đề quân sự, thực tế Lưu trọng dụng Pháp Chính, Bàng Thống hơn so với Gia Cát Lượng.

Ngoại trừ trận đại chiến Xích Bích và cuộc tiến quân 4 quận miền Nam Kinh Châu vốn không cần tác chiến nhiều, cùng với việc xuất hiện "phút cuối" trong cuộc chiến chiếm đất Thục, Khổng Minh gần như luôn xa rời chiến trường.

Trong khi đó, Quách Gia lúc sinh thời đã có mặt trong mọi chiến dịch trọng yếu của Tào Tháo như chiến Lữ Bố, phá Viên Thiệu, thảo phạt Viên Đàm - Viên Thượng...

Trên thực tế, việc Tào Tháo thất bại ở Xích Bích có nhiều nguyên nhân, trách nhiệm lớn nhất không nằm ở quân sư.

Bên cạnh đó, các quân sư khác của Tào Tháo thực chất cũng là những người mưu sâu kế rộng. Ví dụ, việc Lưu Bị - Tôn Quyền lập liên minh quân sự, Trình Dục đã tiên liệu trước với Tào Tháo.

Việc Tào xua quân xuống Giang Đông đánh Lưu - Tôn dẫn đến thất bại ở Xích Bích, trước đó đã có Giả Hủ can ngăn, tiếc rằng Tào Tháo không nghe theo.

~ Tào Tháo khóc Quách Gia

Sau khi Tào Tháo bại lui ở Xích Bích, từng ngửa mặt lên trời than - "Nếu Phụng Hiếu (tức Quách Gia) còn, ta đâu đến nỗi này!"

Lịch sử Trung Quốc ghi nhận, dưới trướng Tào Tháo không thiếu cao nhân hiền sĩ nhất mực trung thành với ông, vậy lý do gì khiến Tào phải "khóc than" Quách Gia như vậy?

Hiện nay, có quan điểm cho rằng, thực tế Tào Tháo có phần bất mãn trước thất bại của mình và cảm thấy "bất công" vì Quách Gia mất đi quá sớm.

Tào cho rằng, nếu Quách Gia còn, Ngụy đã không thua.

Sở dĩ Tào Tháo "đau đớn" đến vậy là bởi Quách Gia là một thiên tài quân sự.

Quách Phụng Hiếu được mô tả là "thần cơ diệu toán", với tài mưu lược thâm sâu, khả năng tùy cơ ứng biến nhanh nhạy, bách chiến bách thắng.

Khi Tào Tháo 3 lần chiến Lữ Bố, sĩ tốt mệt mỏi, chuẩn bị rút quân. Lúc này, một mình Quách Gia chủ trương tái chiến, thậm chí khẳng định tái chiến tất thắng. Kết quả bắt sống được Lữ Bố.

Tào Tháo chinh phạt Viên Đàm, Viên Thượng, quân Tào thắng trận liên tiếp, chư tướng hô hào đuổi đánh, riêng Quách Gia kiến nghị rút binh.

Về sau huynh đệ Đàm - Thượng tự gây tai họa rơi vào thế đường cùng, Tào Tháo ngư ông đắc lợi.

Nhiều nhà nghiên cứu nhận định, quan hệ "cá - nước" giữa Lưu Bị và Gia Cát Lượng chỉ tồn tại trong giai đoạn "trăng mật".

Khi thời kỳ này trôi qua, đối với Lưu Bị, Gia Cát Lượng cũng không có vai trò nổi bật tuyệt đối so với các quân sư khác.

Theo đó, có quan điểm cho rằng nếu Quách Gia không mất sớm, nhiều khả năng quan hệ Tào - Quách cũng diễn biến theo chiều hướng như Lưu Bị - Khổng Minh.

Khi ấy, có thể Quách Gia sẽ mang một kết cục giống như Tuân Úc - một mưu thần công lao hiển hách, nhưng cũng vong mạng chỉ vì "xúc phạm" đến Tào Tháo?