5- HÃY GIỐNG TRẺ CON THÊM NỮA

Baudelaire mô tả thiên tài như là khả năng phục hồi tuổi nhỏ theo ý muốn. Theo ông, nếu có khả năng trở về những diệu kỳ của tuổi thơ, bạn sẽ nếm biết mùi vị thiên tài. Và ông đã có lý, chính đứa bé trong ta mới sáng tạo chứ không phải gã trưởng thành.
Gã trưởng thành suy nghĩ quá nhiều, mang quá nhiều thẹo và bị trói buộc bởi quá nhiều tri thức, quá nhiều giới hạn cùng quy luật, giả nhận và tiên kiến. Gã trưởng thành là một gã khờ bị còng tay.

Đứa bé vô tư và tự do và không cần biết điều nào nên làm, điều nào không nên làm. Nó nhìn thấy thế giới đúng như thế giới cứ thế chứ không như gã khờ trưởng thành vốn được dạy bảo rằng thế giới như thế nào thì tin như thế ấy.

Gary Zukav viết trong quyển The Dancing Wu Li Master “… Ở lĩnh vực vật lý cũng như mọi lĩnh vực khác, những ai cảm nhận được nhiều nhất men say của tiến trình sáng tạo sẽ là người vượt qua hay nhất những mớ ràng buộc của những gì đã biết rồi để dấn thân viễn du vào vùng đất trinh nguyên nằm ở phía bên kia chướng ngại của vẻ hiển nhiên. Dạng người này có 02 đặc tính. Thứ nhất là khả năng như trẻ thơ để nhìn thấy thế giới cứ như thế chứ không phải cái dáng vẻ của thế giới theo cách ta đã biết về nó. Đặc tính thứ hai đối với những nghệ nhân và nhà khoa học thật sự là niềm tin kiên định vào bản thân”

Một câu chuyện kể về thiền sư Nhật tên Nam Ấn thời Minh Trị. Ngày kia có một vị giáo sư đại học đến gặp ông tham vấn về thiền. Ông pha trà đãi khách, ngài rót trà đầy tách của khách rồi cứ thong thả rót nữa, rót mãi. Vi giáo sư nhìn tách trà đầy tràn ra ngoài cho đến khi không chịu được nữa:
- Đầy quá rồi, không thể rót thêm nữa !
- Cũng giống như tách trà này, bên trong ngài đầy ắp những thành kiến và suy đoán, làm sao tôi có thể chỉ cho ngài về thiền nếu ngài không trút sạch chiếc tách của mình?.

“Muốn tăng khả năng sáng tạo,” nhà tâm lý Jean Piager viết “bạn hãy giữ lại một phần trẻ thơ bởi tính sáng tạo và phát minh vốn là đặc điểm của trẻ con trước khi chúng bị xã hội của người lớn làm cho méo mó”. Thomas Edison cũng có cùng ý kiến “Phát minh vĩ đại nhất thế giới là trí não của trẻ thơ” Song có lẽ Dylan Thomas là người có câu nói hay nhất “Quả bóng mà tôi ném khi đang chơi trong công viên trước kia vẫn chưa rơi xuống mặt đất”. Gã trưởng thành có khuynh hướng làm lại những gì mà hắn hoặc người khác đã làm lần sau cùng. Với trẻ thơ thì không có lần sau cùng, lần nào cũng là lần đầu tiên. Vì vậy khi đi khai phá tìm ý tưởng, chúng ý thức rằng tự thân chúng có thể nhìn và thấy thế giới một cách tươi mới mà không cần tham chiếu đến những gì đã nghe nói trước đó; chúng khai phá một vùng đất tươi mới và nguyên thủy; vùng đất không có ước lệ, không có biên cương hay rào cản hoặc vách ngăn giới hạn, một vùng đất vô biên với biết bao hứa hẹn và cơ hội. Trẻ thơ chỉ biết hiện tại bây giờ vì chúng không biết những gì trước đó cho nên, chúng phá lệ vì không biết có lệ, chúng làm những điều kỳ cục khiến người lớn không an tâm; khi tìm giải pháp cho một vấn đề, bản thân chúng nhìn và thấy thế giới một cách tươi mới. Lần nào cũng mới. Giữa những đồ vật tưởng chừng như không có chút liên hệ nào, chúng lại nhìn thấy nhiều mối tương quan mới. Chúng tô cỏ màu tím còn cây thì màu cam, chúng treo xe lửa lơ lửng trên tầng mây… Trẻ nhỏ luôn chú tâm quan sát những vật thể ta coi là bình thường và có được cảm nhận về những điều kỳ diệu của những đồ vật mà ta xem là hiển nhiên, tất yêu. Trẻ nhỏ luôn miệng hỏi, hỏi và hỏi. Tại sao Mặt Trăng lại tròn? Tại sao bầu trời lại xanh? Giấc mơ là gì? Tại sao ta lại có ngón chân? Sinh nhật của Trái đất là ngày nào?… Neil Postman cũng nói “Khi bước chân vào trường, trẻ con là dấu chấm hỏi, và khi ra trường là dấu chấm than”. Vậy bạn hãy trở lại thành dấu chấm hỏi đi. Với những gì nhìn thấy, bạn hãy tự hỏi tại sao lại thế.

• Tại sao dây chuyền sản xuất của hãng ta lại sắp xếp như thế?
• Tại sao nhân viên tiếp tân lại ngồi phía sau bàn giấy? Tại sao bản thân ta cũng ngồi như thế?
• Tại sao ta đến sở làm rồi lại ra về khi đến giờ… ra về?
• Tại sao danh thiếp, văn phòng phẩm và tài liệu quảng cáo lại trình bày như thế?
• Tại sao sản phẩm của ta lại được thiết kế như vậy?…

Ai ai trong chúng ta cũng sẵn có trong đầu về hình ảnh của mình. Vậy cái hình ảnh đó, cái kẻ có sẵn trong đầu bạn, bạn thấy hắn bao nhiêu tuổi?

Một ngày kia, khi đang bàn luận về quảng cáo thức ăn cho mèo trên truyền hình, bạn có tự hỏi qua quan điểm của mèo thì thế giới này sẽ ra sao? Mèo mơ mộng những gì? Liệu mèo có thấy món Cá hồi đóng hộp như ta thấy không? Và những câu hỏi cứ tiếp diễn, tiếp diễn. Khi nghiên cứu quảng cáo cho một cửa hàng Nông sản, bạn thử hỏi cửa hàng Nông sản có vẻ như thế nào sau khi đóng cửa; liệu quả chanh Đà Lạt có ve vãn nàng bông cải Hóc Môn rằng mình đẹp đôi không? Cứ để đứa trẻ trong bạn lên tiếng. Đừng e dè gì hết. Hầu hết các doanh nghiệp đều tưởng thưởng cho những ai tìm ra ý tưởng, và một trong những cách tìm ra ý tưởng chính là phải giống trẻ con thêm nữa.

Vậy lần sau, khi có vấn đề cần giải quyết hoặc một ý tưởng cần phải tìm, bạn hãy tự hỏi: “Sẽ giải quyết vấn đề này ra sao nếu ta sáu tuổi? Và nếu ta bốn tuổi thì ta nhìn vấn đề này như thế nào?”
Cứ thư giãn đi.

Ngày nào đó đền sở làm, bạn thử chạy một mạch hết hành lang xem sao.
Ăn một cây kem tại bàn làm việc.
Trút hết mọi thứ trong ngăn kéo bàn ra sàn nhà rồi để đó đôi ba ngày.
Vẽ rồng vẽ rắn trên cửa kính bằng bút nỉ, ghi chú bằng viết chì.
Cất cao giọng hát trong thang máy.
Chơi piano bằng quả đấm…

Hãy quên đi những gì từng làm trước đây. Hãy phá lệ đừng theo logic
Hãy gàn dở, hãy tự do. Hãy là trẻ thơ.