9. HỌC CÁCH PHỐI HỢP

Nếu “một ý tưởng mới là một sự phối hợp mới của những yếu tố cũ không hơn không kém” thì người nào biết cách phối hợp các yếu tố cũ sẽ có nhiều cơ may phát sinh ý tưởng mới hơn là kẻ không biết phối hợp.

9.1- Tìm điểm tương tự
Vấn đề của bạn có tương tự những vấn đề khác hay không? Điểm nào có, điểm nào không tương tự?
Lợi thế lớn nhất trong SPDV của bạn là gì? Liệu bạn có thể so sánh lợi thế của mình với các đối thủ cạnh tranh khác?

Và nếu lợi thế lớn nhất của bạn là sự tiện lợi? Là tính kinh tế? Là uy tín? Là nét đơn giản? Hay lâu bền? Hay là gì khác?.. thì những người nào, ý gì, vật gì tiện lợi nhất, kinh tế nhất, uy tín, đơn giản, lâu bền nhất mà bạn có thể liên tưởng tới?

9.2- Hãy phá lệ
Hoạt động nào cũng có luật lệ, quy ước và phương thức để tiến hành. Có thể chúng không được tạc vào đá nhưng lại khắc cốt ghi tâm mọi người.
Hầu hết, những tiến bộ lớn nhất trên lĩnh vực khoa học, nghệ thuật và trên mọi lĩnh vực khác đều là kết quả của sự phá lệ hay xé rào.

• Van Gogh đã phá lệ về cách thể hiện một đóa hoa
• Picasso đã phá lệ cách thể hiện một gương mặt phụ nữ
• Freud đã phá lệ về cách xử lý tình trạng suy yếu
• Pastuer đã phá lệ về cách xử lý bệnh hoạn
• Lobatchewsky đã phá vỡ quy tắc hình học Euclid
• Beethoven đã phá lệ về cách cơ cấu một bài giao hưởng
• David Ogilvy đã phá lệ về cách soạn thảo quảng cao
• Gaudi đã phá lệ về cách thiết kế nhà ốc
• Henry Ford đã phá lệ về việc phải trả lương cho công nhân
• Fanny Farmer đã phá lệ về cách biên soạn một quyển sách dạy nấu ăn…

Không cần nói ra chắc bạn cũng biết, quy tắc là những nẻo đường đều dẫn đến ý tưởng. Tất cả những gì bạn cần là phá vỡ chúng.

9.3- Chơi trò “Nếu như..?”
“Nếu như..?” là trò chơi mà nhiều nhân sự sáng tạo trong các công ty quảng cáo hay chơi khi họ cố gắng tìm ra một phương cách giới thiệu những đặc tính của một sản phẩm hay dịch vụ.

• Nếu như ta biến sản phẩm hay dịch vụ đó thành một con người, thì người đó sẽ như thế nào? Nam hay nữ nhỉ?
• Nếu như ta làm cho sản phẩm đó nhỏ đi, hay lớn hơn ra? Hay hình thù khác, màu khác hoâc đóng gói bao bì khác đi?
• Nếu như ta làm cho dịch vụ nhanh chóng hơn? Hoặc rẻ hơn? Tiện lợi hơn? Hoặc tăng độ thân thiện? Hoặc hiệu quả hơn?
• Nếu được thêm điểm nào vào sản phẩm hay dịch vụ đó, ta sẽ thêm gì?
• Nếu như đột nhiên nó được phát hiện và khám phá lần đầu tiên ngay hôm nay thì ta sẽ giới thiệu nó như thế nào?
• Điều gì sẽ xảy ra nếu như có người từ hành tinh khác trông thấy sản phẩm dịch vụ đó? Ta sẽ giải thích ra sao cho họ hiểu? Liệu họ có thích sảnh phẩm đó không và có ý kiến gi?
• Nếu như điểm mạnh nhất trong sản phẩm dịch vụ đó đột nhiên bị xem là bất hợp pháp thì ta sẽ xử lý ra sao?
• Nếu như ta đi ngược thời gian trở về thập niên 18.. hay 19.. thì thiên hạ sẽ phản ứng thế nào với sản phẩm dịch vụ ấy?
• Nếu như ta tiến vào tương lai vài trăm năm sau?

Khi gặp phải các vấn đề cần giải quyết, bạn hãy thử chơi trò chơi “Nếu như…?” ấy.

• Nếu như tất cả mọi người đều gặp vấn đề tương tự?
• Nếu như chỉ mình ta gặp phải vấn đề ấy?
• Nếu như các đối thủ cạnh tranh của ta cũng gặp phải vấn đề ấy?
• Nếu như ta lật ngược vấn đề đó thì nó sẽ như thế nào? Điều gì sẽ xảy ra?
• Nếu như vấn đề ấy không còn làm ai quan tâm thì ta nghĩ sao?
• Nếu như ta gặp phải vấn đề hoàn toàn ngược lại với vấn đề hiện nay thì giải pháp sẽ là gì?
• Nếu như những người ở lĩnh vực khác cũng gặp vấn đề này thì họ sẽ giải quyết ra sao?
• Một kỹ sư chuyên nghiệp giải quyết vấn đề ra sao? Nếu họ là một nhà thơ, một nhà sư, một người nông dân, một em bé?
• Biết rằng con người là nguyên nhân của 99% mọi vấn đề, vậy giải pháp của bạn là gì nếu bạn có quyền sa thải hoặc tuyển dụng bất kỳ ai?
• Nếu ta chính là vấn đề ấy, ta sẽ thay đổi làm sao?
• Nếu người thân nhất của ta chính là vấn đề ấy, ta sẽ ăn nói ra sao?

9.4- Tìm thông tin ở lĩnh vực khác
Trong quyển A Whach on the Side of the Heart của mình, tiến sỹ Roger Von Oech đã có những suy nghĩ rất sâu sắc: “Tôi đã tham khảo các ngành điện ảnh và truyền hình, ngành quảng cáo, các nhóm nghiên cứu công nghệ cao, nhóm Marketing, nhóm nghiên cứu trí thông minh nhân tạo, các ban nghệ thuật. Tôi thấy mẫu số chung là các ngành đều cảm thấy mình có tính năng sáng tạo cao nhất và mỗi thành viên đều có “thần dược” để tìm ra ý tưởng mới. Tôi cho rằng điều này rất hay, tinh thần đồng đội tạo điều kiện thuận lợi cho môi trường làm việc tốt. Nhưng tôi cũng cảm thấy rằng ngành truyền hình có thể học hỏi hàng tá thứ từ công nghiệp phần mềm, các chuyên gia nghiên cứu và phát triển có thể góp nhặt một hai ý từ lĩnh vực quảng cáo. Mỗi nền văn hoá, công nghiệp, bộ môn, ban ngành và tổ chức đều có cách riêng để xử lý vấn đề; có phép ẩn dụ riêng, mô hình riêng và phương pháp luận riêng. Song thường thì những ý tưởng hay nhất đều đến từ chỗ các bộ môn giao nhau, khi lĩnh vực này tham khảo lĩnh vực khác để tìm hiểu vấn đề mới và ý tưởng mới. Nhiều tiến bộ lớn trong nghệ thuật, kinh doanh, công nghệ và khoa học đã diễn ra qua sự giao thoa ý tưởng; và nếu phải đưa ra một hệ luận, ta có thể nói rằng không có gì làm cho một lĩnh vực bị trì trệ nhanh hơn là việc bỏ ngoài tai những ý tưởng đến từ bên ngoài”.

• Khuôn dập tiền và máy ép nho được phổ biến sử dụng hàng trăn năm trước khi Gutenberg nhìn ra mối tương quan giữa hai công cụ ấy để phát minh ra máy ép in.
• Darwin cho biết là nhờ đọc quyển Essay on Population của Malthus mà ông đã tìm ra chìa khóa mở cánh cửa bí ẩn của sự tiến hóa bằng chọn lọc tự nhiên. Theo Malthus, đà gia tăng dân số bị giảm tốc bởi những “trở ngại tích cực” như bệnh tật, tai nạn, chiến tranh và nạn đói. Darwin tự hỏi liệu những hoàn cảnh tương tự có thể ngăn chặn đà tăng trưởng của động thực vật nếu sự “đấu tranh sinh tồn” đã ảnh hưởng đến số phận chúng. “Điều này làm cho tôi đột nhiên nhận ra” ông viết, “ rằng trong những hoàn cảnh đó, các giống loài được thuận lợi sẽ có khuynh hướng được bảo tồn trong khi những loài không thuận lợi sẽ bị huỷ diệt. Kết quả là sự hình thành những giống loài mới”.
• Trước Descartes, chưa có hình học giải tích, lúc đó toán học và hình học còn tách biệt nhau.
• Kepler đã vay mượn mỗi thứ một ít từ khoa thiên văn và vật lý để khai sinh bộ môn thiên văn hiện đại.

Ngay trong lúc này, ở mọi lĩnh vực khác đang có những diễn biến mới có thể giúp bạn giải quyết vấn đề; có thể mớm cho bạn những suy nghĩ tươi mới, xoay ý kiến của bạn theo một chiều hướng mới, gợi ý bạn phối hợp với điều gì đó bạn đã biết. Từ đó bạn có thể dùng nó vén bức màn bí ẩn. Hãy mở to tai mắt nghe ngóng những điều mới mẻ ấy.

9.5- Chấp nhận may rủi
Tìm ra ý tưởng thường khi có nghĩa là phối hợp những thứ trước nay chưa ai phối hợp – nói cách khác là dám chấp nhận may rủi, thử một vận hội. Do đó theo định nghĩa, nếu bạn muốn tìm ra ý tưởng, bạn phải thử một vận hội. Nếu không chấp nhận sự may rủi bạn sẽ không có ý tưởng mới.

Triết gia kiêm nhạc sỹ Thelonious Monk nói: “Những tay chơi nhạc jazz có ít nhiều giá trị là những tay dám liều. Đôi lúc tôi chơi những bài nhạc mà mình chưa bao giờ nghe”. Vậy bạn hãy chơi một cái gì đó mà bản thân chưa từng biết tới.