K. PAUSTOVSKI (NGA)

Tôi muốn viết hẳn một chương về sức mạnh của trí tưởng tượng và ảnh hưởng của nó tới đời sống của chúng ta. Nhưng sau khi suy nghĩ kỹ, tôi đã viết thay vào đó một chuyện ngắn về nhà thơ Anđécxen. Tôi nghĩ rằng chuyện ngắn này có thể thay thế cho chương sách và hơn nữa, nó có thể làm ta hình dung rõ ràng trí tưởng tượng hơn là những câu chuyện chung chung về đề tài này.

Trong cái khách sạn bẩn thỉu và cũ kỹ này của thành Vơnizơ không bói đâu ra mực, mà kể ra ở đây người ta cần quái gì phải có mực kia chứ. Để viết những bản thanh toán quá giá cho khách trọ chăng?

Thật ra, khi Anđécxen mới đến khách sạn này thì trong cái bình mực bằng thiếc cũng vẫn còn lại một ít. Chàng dùng mực ấy viết một câu chuyện cổ tích. Nhưng câu chuyện mỗi lúc một nhợt nhạt trông thấy bởi Anđécxen đã mấy lần pha thêm nước lã vào mực. Thế là chàng không viết hết được câu chuyện – cái đoạn kết vui vẻ của nó vẫn còn nằm lại ở đáy lọ.

Anđécxen tủm tỉm cười và quyết định sẽ đặt tên cho câu chuyện cổ tích sau là Câu chuyện còn nằm dưới đáy bình mực cạn.

Chàng yêu mến Vơnizơ và đặt tên cho nó là “bông sen úa”.

Những đám mây đen, thấp, cuồn cuộn trên mặt biển mùa thu. Trong những con sông đào róc rách một thứ nước hôi hám. Gió lạnh thổi trên những ngã ba, ngã tư đường phố. Nhưng khi mặt trời vừa ló ra thì màu đá hồng nổi lên từ dưới đám rêu xanh và sau khung cửa sổ, cả thành phố hiện ra như một bức tranh của nhà danh họa già Kanalettô của thành Vơnizơ.

Thật vậy, Vơnizơ tuy hơi buồn nhưng thật là đẹp. Nhưng đã đến lúc phải xa nó để đi tới những thành phố khác.

Vì thế mà Anđécxen đã chẳng luyến tiếc bao nhiêu khi bảo gã bồi phòng đi mua vé cho chuyến xe đêm sang Vêrôn.

Gã bồi phòng thật xứng với cái khách sạn. Đó là một anh chàng lười biếng, lúc nào cũng ngà ngà say, hay cắp vặt nhưng có bộ mặt hồn nhiên và cởi mở. Gã chưa hề dọn phòng cho Anđécxen lần nào, đến nỗi có việc quét cái sàn đá thôi gã cũng chẳng làm.

Từ những màn nhung đỏ thắm ở cửa, mối bay ra trông giống những đàn ong vàng óng. Muốn rửa mặt phải dùng cái chậu sứ rạn có hình những cô gái vú nở đang tắm. Cây đèn dầu đã gãy. Thay vào đó người ta đặt trên bàn một chân nến nặng nề bằng bạc trên có một mẩu nến thừa - thứ nến làm bằng mỡ lợn – chưa cháy hết. Có lẽ từ thời vua Tixian người ta chưa hề lau rửa cho nó.

Từ dưới tầng thứ nhất, nơi có đặt quán rượu rẻ tiền sặc sụa mùi thịt cừu rán và mùi tỏi. Những cô gái trẻ bận áo lót nhung xơ xác buộc lỏng lẻo bằng những dải đã dứt, suốt ngày cười oang oang và gây lộn với nhau.

Đôi khi họ đánh nhau, giằng kéo, túm lấy tóc nhau. Những lúc ấy nếu Anđécxen đi qua đám đánh nhau thì chàng dừng lại và thán phục nhìn những mái tóc rối tung, những bộ mặt đỏ gay vì tức giận và những con mắt long lanh khao khát trả thù.

Nhưng đáng yêu hơn cả tất nhiên vẫn là những giọt nước mắt tức giận trào ra và chảy trên gò má như những hạt kim cương.

Khi thấy chàng, họ dịu đi, ngượng ngùng trước cái ông khách gấy còm và lịch sự có cái mũi thanh tú. họ tưởng chàng là một người làm trò quỷ thuật vừa ghé qua đây mặc dầu họ chàng là “xi-nho thi sĩ” với một vẻ kính nể. Theo hiểu biết của họ, chàng là một nhà thơ kỳ dị. Chàng sống không hăng say. Chàng không hát theo câu đàn lục huyền những khúc thuyền ca làm tan nát lòng người và không mê hết người đàn bà này đến người đàn bà khác. Chỉ có mỗi một lần chàng rút lấy bông hồng đỏ thắm vẫn thường cài ở khuyết áo ra tặng cho cô bé rửa bát xấu xí nhất bọn. Hơn nữa cô ta lại còn khập khiễng lắc lư như môtt con vịt.

Khi gã bồi phòng đi rồi, Anđécxen chạy lại cửa sổ, hé mở chiếc rèm nặng nề và trông thấy gã vừa đi vừa huýt sáo miệng dọc bờ con sông đào. Khi đi ngang qua chị hàng tôm mặt đỏ gay gã liền giơ tay ra bóp vú và bị một cái tát váng óc.

Sau đấy, gã đứng lại rất lâu trên chiếc cầu cong và chăm chú nhổ vào cái vỏ trứng rỗng trôi lềnh bềnh dưới chân cầu. Cuối cùng gã nhổ trúng vào chiếc vỏ trứng chìm lỉm. Đoạn gã lại gần chú bé đội chiếc mũ dạ rách. Chú bé đang câu cá. Gã bồi ngồi xuống một bên, đăm đăm nhìn chiếc phao và chờ xem có con cá lang thang nào cắn không.

_Trời! _Anđécxen tuyệt vọng kêu lên - chả có lẽ mà hôm nay mình sẽ không đi Vêrôn được vì cái thằng đần độn này ư?

Anđécxen mở toang cửa sổ ra. Tiếng kính cửa rung mạnh đến nỗi gã bồi phòng nghe thấy và ngẩng lên. Anđécxen giơ tay lên trời, phẫn nộ lắc hai quả đấm, dọa nạt.

Gã bồi phòng giật chiếc mũ của thằng bé, hoan hỉ giơ chiếc mũ vẫy Anđécxen rồi chụp lên đầu thằng bé và nhảy lên, biến mất vào một góc phố.

Anđécxen phá lên cười. Chàng không tức giận chút nào. Cả đến những chuyện ngộ nghĩnh vặt vãnh như thế cũng chỉ làm cho thú say mê du lịch trong người chàng mỗi ngày một mạnh thêm.

Du lịch bao giờ cũng hứa hẹn những điều bất ngờ. Ai mà biết trước được lúc nào sẽ có cái nhìn hóm hỉnh của người đàn bà ánh lên trong khóe mắt; lúc nào những ngọn tháp của một thành phố không quen biết sẽ hiện ra ở đằng xa, và những cột buồm của những con tàu lớn sẽ nghiêng ngả ở chân trời! Ta không thể biết trước những vần thơ nào sẽ đến với ta trước cảnh cơn giông gầm thét trên dãy núi Anpơ, và giọng ai sẽ hát cho ta nghe, như tiếng nhạc ngựa đường xa, bài hát về một cuộc tình duyên dang dở.

Gã bồi phòng mang tấm vé xe về nhưng không trả lại tiền thừa. Anđéxen túm lấy cổ gã và lịch sự tống ra ngoài hành lang. Ở đó chàng đùa bỡn đập nhẹ lên gáy gã một cái và gã bồi phòng liền phóng thẳng xuống cái cầu thang ọp ẹp, nhảy cách bậc và hát ầm ĩ.

Xe vừa đi khỏi Vơnizơ thì trời bắt đầu mưa lâm thâm. Đêm tối hạ xuống đầm lầy.

Người đánh xe nói rằng chính quỷ vương đã bày ra chuyện bắt xe từ Vơnizơ đến Vêrôn phải đi đêm đi hôm thế này.

Hành khách không trả lời. Người đánh xe im lặng rồi giận dữ nhổ bọt và báo trước để hành khách biết rằng ngoài mẩu nến tàn trong cái đèn bằng sắt tây không còn một cây nến nào hết.

Không ai chú ý đến chuyện đó. Người đánh xe bèn tỏ vẻ hoài nghi về đầu óc minh mẫn của khách trên xe và nói thêm rằng Vêrôn là một chốn hang cùng, người đứng đắn không ai đến đó làm gì.

Hành khách biết gã nói bậy nhưng chẳng ai buồn phản đối.

Trên xe cả thảy có ba người: Anđécxen, một giáo sĩ đã có tuổi, vẻ mặt cau có và một thiếu phụ mặc chiếc áo choàng màu sẫm. Anđecxen có cảm giác như thiếu phụ lúc thì trẻ, lúc thì già, lúc thì đẹp, lúc thì xấu. Tất cả cái đó làm cho ánh lửa lập lờ của ngọn nến sắp cháy hết trong đèn gây nên.

- Hay là ta tắt nó đi? Anđecxen hỏi- giờ cũng chẳng cần đến nó. Rồi đến lúc cần lại chẳng có gì mà thắp.

Giáo sĩ kêu lên:

- Đây là một ý nghĩ không bao giờ có thể có trong đầu một người Ý.

- Tại sao vậy người Ý không biết phòng trước cái gì hết. Họ sực nhớ ra và kêu la ầm ĩ khi đã chẳng còn cách nào cứu vãn.

Anđecxen hỏi:

- Thưa cha, vậy thì chắc cha không phải là người của cái dân tộc nhẹ dạ ấy?

-Tôi là người Áo!

Giáo sĩ trả lời một cách giận dữ.

Câu chuyện chấm dứt. Anđecxen thổi tắt ngọn nến. Một lát sau thiếu phụ lên tiếng:

- Ở cái vùng này của nước Ý đi đêm không đèn thế mà lại hay cơ đấy.

- Dù thế nào thì tiếng bánh xe cũng vẫn cứ tố cáo chúng ta đang ở trên xe-giáo sĩ phản đối và nói thêm.

- Đàn bà đi đêm hôm lẽ ra phải có người nhà đi hộ tống.

Thiếu phụ trả lời và cười hóm hỉnh:

- Người hộ tống của tôi ngồi gần tôi đó.

Thiếu phụ muốn nói Anđecxen. Chàng liền trật mũ cảm ơn người bạn đồng hành.

Ngọn nến vừa tắt thì tiếng động và mùi hương xông lên càng mạnh, như thể chúng mừng rỡ vì đối thủ của chúng đã biến mất. Tiếng vó ngựa, tiếng lạo xạo của bánh xe lăn trên sỏi, tiếng nhịp xe cọt kẹt và tiếng mưa vỗ lộp bộp vào mui xe nghe càng to. Mùi cỏ ẩm ướt và mùi bãi lầy lọt vào qua cửa xe cũng đậm hơn.

- Lạ thật!- Anđecxen nói - Ở Ý, tôi đinh ninh sẽ được thấy mùi rừng bưởi, hoá ra lại gặp cái không khí đất nước phương Bắc của tôi.

Thiếu phụ nói:

- Sắp khác rồi, ông ạ! Xe đang lên đồi. Trên kia không khí ấm hơn.

Ngựa đi bước một. Quả thực xe đang lên một sườn đồi thoai thoải.

Nhưng đêm không vì thế mà sáng hơn. Trái lại, trời càng tối vì hai bên đường kéo dài những hàng du cổ thụ. Dưới cành lá lòa xòa, bóng tối càng dày đặc hơn và im lặng hơn. Chỉ hơi nghe rõ tiếng mưa rì rào trên lá.

Anđécxen hạ cửa xuống. Một cành du ngó vào xe.

Anđécxen bứt vài chiếc lá làm kỷ niệm.

Giống như nhiều người giàu tưởng tượng, chàng say thu lượm đủ mọi thứ lặt vặt trong những chuyến đi. Nhưng những cái lặt vặt ấy có một đức tính quý báu: chúng làm sống lại dĩ vãng, nhắc lại cái trạng thái tâm hồn đã có trong chàng đúng lúc chàng nhặt những mảnh vỡ của một môzai, một chiếc lá thu hay móng sắt của một con lừa nào đó.

- Đêm rồi ! – Anđécxen tự nhủ.

Lúc này chàng thích bóng tối hơn là ánh sáng mặt trời. Bóng tốt cho phép chàng được yên tĩnh suy nghĩ đã chán bóng tối lại giúp chàng tưởng tượng ra đủ thứ chuyện trong đó nhân vật chính là bản thân chàng.

Trong những cây chuyện đó Anđécxen bao giờ cũng hình dung mình là một người rất đẹp trai, trẻ trung, hoạt bát. Chàng hào hiệp phân phát cho người xung quanh những lời nói làm họ say sưa, những lời mà các nhà phê bình đa cảm gọi là “ hoa thơ”.

Thực ra, chàng xấu trai và biết rõ điều đó. Chàng cao ngồng và nhút nhát. Tay chân chàng lòng thòng như tay chân con rối dưới sợi dây treo. Những con rối mà ở tổ quốc chàng trẻ con gọi là ”hampenman”.

Với những đặc tính như thế chàng không hy vọng gì được phụ nữ chú ý. Nhưng khi những thiếu phụ đi qua mặt chàng như qua một cái cột đèn thì lòng chàng vẫn thấy đau đau.

Anđécxen thiu thiu ngủ.

Khi chàng mở mắt, vật mà chàng nhìn thấy trước tiên là một ngôi sao lớn màu lá mạ. Nó toả sáng ngay sát mặt đất. Đêm chừng đã khuya.

Ve đã dừng lại. Ở bên ngoài có tiếng nói lao xao. Anđécxen lắng nghe. Người đánh xe đang mà cả với mấy cô gái vừa gọi xe đỗ lại giữa đường.

Những giọng nói của các cô gái cứ ngọt lịm và giòn vang đến nỗi cái cuộc mà cả du dương ấy giống như là khúc ngâm của một vở kịch cổ.

Người đánh xe không bằng lòng cho họ tới một thị trấn chắc là rất nhỏ bé nào đó với giá tiền họ trả. Những người con gái nhao nhao nói rằng họ đã gom góp tất cả tiền túi của họ lại và cả ba không còn tiền nữa.

- Thôi được! - Anđécxen bảo người đánh xe – Tôi sẽ trả nốt số tiền thiếu mà anh đã càn rỡ đòi họ. Tôi sẽ còn trả thêm nữa nếu như anh thôi không ăn nói bất lịch sự với khách và tán dóc.

- Thôi được, mời các mỹ nương lên – người đánh xe nói với các cô gái.- Hãy cảm ơn đức Mẹ đã dun dủi cho các cô gặp cái ông hoàng ngoại quốc quen ném tiền qua cửa sổ này. Thực ra, ông ấy chẳng qua không muốn xe phải đậu lại vì các cô, thế thôi. Chứ ông ấy cáu các cô lắm đấy!

- Giêsu, lạy Chúa tôi! – nhà tu hành rền rĩ.

- Các cô lại ngồi gần tôi cho ấm. - thiếu phụ nói.

Mấy cô gái chuyền cho nhau đồ đạc, rì rầm bàn tán và lên xe, chào mọi người, bẽn lẽn cám ơn Anđécxen rồi ngồi xuống và im lặng.

Họ mang theo lên xe mùi phó mát sữa cừu và mùi bạc hà. Anđécxen lờ mờ trông thấy lấp lánh những hạt thuỷ tinh trong những đôi hoa tai rẻ tiền của các cô gái.

Xe đi. Sỏi lại lạo xạo dưới bánh. Các cô bắt đầu thì thầm nói chuyện.

-Họ muốn biết ông là ai, có thật là một ông hoàng ngoại quốc không? Hay chỉ là một du khách bình thường?

Thiếu phụ lên tiếng và Anđécxen đoán rằng nàng đang mìm cười trong bóng tối.

- Tôi là nhà tiên tri – Không đắn đo, Anđécxen đáp – Tôi có tài biết được tương lai và nhìn rõ trong bóng tối. Nhưng tôi không phải là một tên bịp bợm. Và, nếu như bà muốn, tôi là một thứ ông hoàng, nếu có thể nói như thế, một ông hoàng nghèo ở cái xứ sở mà Hamlét đã sống ngày xưa:

- Ông làm thế nào trông rõ được trong đêm như mực thế này? - một cô gái ngạc nhiên hỏi.

- Như cô chẳng hạn - Anđécxen trả lời - Tôi nhìn thấy cô rõ đến nỗi trước vẻ kiều diễm của cô lòng tôi đã phải say mê.

Chàng nói điều đó và cảm thấy mặt mình lạnh toát.

Cái trạng thái mà chàng thường trải qua mỗi lần sáng tác thơ hoặc chuyện cổ tích đã đến gần.

Nỗi ưu tư nhẹ nhàng, những thác từ ngữ không hiểu từ đâu đến, cảm giác bất ngờ về sức mạnh của thơ ca về quyền lực của mình đối với trái tim người, tất cả hoà hợp trong trạng thái ấy.

Giống như trong một câu chuyện chàng viết, nắp chiếc rương thần cũ kỹ bỗng bật mở với một tiếng động giòn giã. Trong chiếc rương đó giấu kín những ý nghĩa chưa thốt thành lời và những tình cảm còn ngủ yên, tất cả sự mê hoặc của trái đất - tất cả những màu, những âm thanh, những làn gió ngát hương, những chân trời bát ngát của biển cả, tiếng ồn ào của rừng, những dằn vặt của tình yêu và tiếng líu lo của con trẻ.

Anđécxen không biết gọi trạng thái ấy là gì. Người thì gọi nó là cảm hứng, người thì gọi là sự phấn khởi, còn người khác thì lại gọi nó là tài xuất khẩu thành chương.

Im lặng một lát, chàng điềm đạm nói:

- Tôi tỉnh giấc và nghe thấy giọng các cô nói trong đêm. Các cô gái xinh đẹp ơi như thế cũng đủ để cho tôi quen biết các cô và còn hơn thế nữa, đủ để cho tôi yêu các cô như những cô em gái qua đường. Tôi nhìn thấy các cô rất rõ. Đây này, thí dụ như cô, cô con gái có mái tóc sáng và nhẹ. Cô là cô gái hay cười khanh khách và cô yêu hết thảy mọi vật đến nỗi những con sáo rừng cũng phải xà xuống đậu trên vai cô khi cô vun xới trong vườn.

Một cô gái lớn tiếng thì thào:

- Ôi, Nicôlina, ông ấy nói đằng ấy đấy!

- Cô có một trái tim sôi nổi, cô Nicôlina ạ - Anđécxen vẫn điềm đạm nói tiếp.

- Nếu như chẳng may có chuyện gì không lành xảy tới với người yêu của cô, cô sẽ chẳng đắn đo suy nghĩ vượt qua ngàn dặm núi tuyết và sa mạc để gặp mặt và cứu chàng. Tôi nói đúng không nào?

Nicôlina bối rối, ấp úng:

- Vâng, em sẽ đi thật… Nếu ông đã nghĩ như thế.

- Các cô tên là gì? Anđécxen hỏi.

Một cô trong bọn vui vẻ trả lời thay các bạn:

- Chúng em là Nicôlina, Maria và Anna.

- Cô Maria ạ, tôi thực không muốn nói về sắc đẹp của cô. Tôi nói tiếng Ý không thạo. Nhưng từ lúc thiếu thời tôi đã nguyện với Nàng Thơ rằng tôi sẽ ca tụng sắc đẹp, bất cứ tôi gặp nơi nào.

- Lạy chúa tôi! – nhà tu hành nói khẽ - Ông ta bị nhện độc cắn rồi. Ông ta đã hoá rồ.

- Có những người đàn bà, quả là đẹp mê hồn. Phần nhiều, họ là những người bản tính kín đáo. Rồi sống với niềm đam mê cháy bỏng trong lòng không thổ lộ với ai. Niềm mê say đó tưởng chừng bên trong tỏa ra làm cho mặt họ nóng bừng. Cô là một người như thế, cô Maria ạ! Số mệnh những người đàn bà ấy thường là kỳ lạ. Hoặc là rất đau khổ hoặc là rất hạnh phúc.

- Ông đã gặp những người đàn bà như thế bao giờ chưa? Thiếu phụ hỏi.

- Ngay lúc này đây tôi đã gặp họ- Anđécxen trả lời- Tôi không phải chỉ nói về cô Maria mà cả về bà nữa, thưa bà.

- Tôi mong rằng ông nói thế không phải cốt cho đêm dài chóng qua- Người đàn bà nói giọng run run- điều ông vừa nói thật là tàn ác đối với cô gái kiều diễm này.

Và nàng nói thêm, khe khẽ:

- Và cả với tôi.

- Thưa bà, chưa lúc nào tôi nghiêm chỉnh như lúc này.

- Vậy thì sao? – Maria hỏi - Liệu em có hạnh phúc hay không?

- Cô mong muốn nhận lãnh cuộc đời rất nhiều dẫu cô chỉ là một cô gái quê giản dị. Vì thế mà cô không dễ dàng không được hưởng hạnh phúc. Nhưng rồi cô sẽ gặp một người xứng đáng với trái tim hay đòi hỏi của cô. Người cô chọn tất nhiên là một người xuất sắc. Có thể người đó là học sĩ, là nhà thơ, là chiến sĩ đấu tranh cho tự do của nước Ý mà cũng có thể chỉ là một chàng mục đồng hay một thuỷ thủ, nhưng là người có một tâm hồn lớn. Nói cho cùng, họ cũng chẳng có gì khác nhau.

- Thưa ông, em không nhìn thấy ông, vì thế em cứ hỏi mà không thẹn thùng- Maria rụt rè nói - Biết làm thế nào nếu người ấy đã làm chủ trái tim em rồi. em mới gặp chàng có vài bận, thậm chí cũng chẳng biết chàng bây giờ ở đâu.

- Cô cứ tìm đi! - Anđécxen nói lớn - Rồi cô sẽ tìm thấy, chàng khắc yêu cô.

Anna vui vẻ nói:

- Maria! Vì đó là cái anh chàng họa sĩ ở Vêrôn đấy chứ ai …

- Im đi!- Maria mắng át.

Thiếu phụ nói:

- Vêrôn chẳng phải là một thành phố to lớn quá đến nỗi không tìm nổi một người. Cô nhớ lấy tên tôi nhé. Tôi là Êlêla Guytsiôli. Tôi hiện ở Vêrôn. Cô cứ hỏi nhà tôi thì người Vêrôn nào cũng biết, họ sẽ chỉ cho cô. Còn cô Maria, cô đến Vêrôn đi và sẽ ở cùng tôi đến tận cái ngày hạnh phúc mà ông bạn đường thân yêu của chúng ta đã tiên đoán cho cô.

Trong bóng tối, Maria tìm bàn tay Êlêna và áp vào bên má nóng hổi của mình.

Mọi người im lặng. Anđecxen nhận thấy ngôi sao xanh đã tắt. Nó đã rẽ xuống phía dưới chân trời nghĩa là đã quá nửa đêm.

- Kìa, sao ông không đoán gì cho em? – Anna cô gái nhanh mồm nhất bọn hỏi.

- Cô sẽ có rất nhiều con - Anđecxen nói một cách quả quyết – Chúng nó sẽ xếp thành hàng, nối đuôi nhau nhận phần sữa. Cô sẽ mất rất nhiều thì giờ để tắm rửa và chải đầu cho cả lũ. Nhưng chồng cô sẽ giúp cô một tay.

- Cô phải là Pêtơrô không? - Anna hỏi.- Em cần anh chàng béo ục ịch ấy lắm đấy.

- Rồi cô còn mất nhiều thì giờ nữa để hôn vài lần trong một ngày những con mắt long lanh hết thảy những thằng cu, cái đĩ của cô.

- Trong đất đai của giáo hoàng mà nói những lời điên rồ ấy thật là quá quẩn!

Giáo sĩ nói một cách bực bội nhưng không ai chú ý đến lời nói của ông ta.

Mấy cô gái lạ thì thầm với nhau chuyện gì không rõ. Tiếng cười luôn luôn cắt đứt tiếng xì xào. Cuối cùng Maria nói:

- Thưa ông bây giờ đến lượt chúng em muốn biết ông là người thế nào. Chúng em thì lại không nhìn được trong bóng tối

- Tôi là một nhà thơ đi khắp đó đây. Anđecxen trả lời –Tôi còn trẻ. Tôi tóc rậm, uốn sóng và mặt tôi rám nắng. Đôi mắt xanh của tôi hầu như lúc nào cũng cười, bởi tôi sống không chút ưu tư và lòng chưa yêu ai. Công việc duy nhất của tôi là đem những món quà nhỏ đến tặng người khác và làm những việc lăng nhăng sao cho mọi người được vui.

-Thí dụ những việc gì thưa ông? Elena nói.

-Biết kể chuyện gì cho bà nghe đây? Mùa hè năm ngoái tôi ở nhà một người quen làm nghề kiểm lâm ở xứ Giuýtlan. Một hôm tôi dạo chơi trong rừng và tới một quãng rừng thưa, nơi có rất nhiều nấm. Ngay ngày hôm đó tôi trở lại cánh rừng ấy và giấu dưới mỗi cây nấm hoạc một cái kẹo bọc giấy bạc, một quả chà là, một bó hoa tí xíu bằng sáp, hoặc một cái đê khâu và một mẩu băng lụa.. Sáng hôm sau tôi đi cùng với cháu gái con ông kiểm lâm vào cánh rừng đó. Cháu bé lên bảy. Thế là dươi mỗi góc nấm cháu tìm thấy những vật bé nhỏ kỳ lạ kia. Chỉ là thiếu quả chà là.. Hằn một chú quạ nào đã tha đi mất. Ồ nếu bà được trông thấy đôi mắt sáng rực lên vì sung sướng của em bé! Tôi quả quyết với cháu rằng những vật đó là của những chú quỳ lùn đã giấu ở đấy.

-Ông đã đánh lừa một đứa bé ngây thơ! – giáo sĩ phẫ nộ. Đó là một tội lỗi lớn

-Không đâu, đó chẳng phải là chuyện đánh lừa. Em bé sẽ nhớ ngày hôm đó suốt đời. Và tôi xin quả quyết với cha rằng trái tim cháu sẽ lâu cằn cỗi hơn trái tim của những người không được hưởng chuyện cổ tích ấy. Ngoài ra, thưa cha, tôi cũng muốn nói để cha biết rằng tôi vốn không ưa nghe những điều răn dạy mà người ta muốn buộc tôi phải nghe.

Xe dừng lại. Các cô gái ngồi im không nhúc nhích như bị bỏ bùa. Elena cúi đầu không nói.

Người đánh xe kêu lên:

-Này các mỹ nương! Tĩnh dậy thôi! Đến nơi rồi.

Các cô gái lại thì thào chuyện gì và đứng dậy.

Trong bóng tối Anđécxen bỗng thấy hai cánh tay khoẻ ôm mạnh lấy cổ chàng và một đôi môi nóng hổi áp vào môi chàng.

-Cám ơn ông!

Đôi môi nóng hổi ấy thì thầm và ông ta nhận ra giọng nói đó chính là Maria.

Nicôlina cám ơn chàng và hôn chàng một cách thận trọng và âu yếm, tóc cô mơn man trên mặt chàng. Cái hôn của Anna thì kêu và khoẻ. Các cô gái nhảy xuống đất. Xe lại chuyển bánh trên con đường lát đá. Anđécxen nhìn ra ngoài cửa kính. Nhưng chàng chẳng nhìn thấy gì ngoài những ngọn cây đen thẫm in trên nền trời đang chuyển dần sang màu lục nhạt. Bình minh bắt đầu.

Thành phố Vêron làm chàng ngạc nhiên vì những toà nhà tráng lệ. Mặt tiền trang nghiêm những công trình xây dựng đó ganh đua với nhau. Sự hoà hợp của kiến trúc đáng lẽ phải giúp cho lòng người yên tĩnh. Nhưng lòng Ađécxen lại xáo động.

Buổi tối hôm đó Anđécxen đến giật chuông căn nhà cổ kính của Elena trong một phố hẹp dẫn tới pháo đài.

Chính Elena thân ra mở cửa cho chàng. Cái áo nhung xanh bó sát lấy thân, màu xanh của nhung hắt lên mắt nàng làm cho đôi mắt trở thành xanh và đẹp vô tả.

Nàng giơ cả hai tay đón chàng, những ngón tay lạnh của nàng nắm chặt lấy bàn tay to lớn của chàng, nàng đi giật lùi kéo chàng vào một gian phòng nhỏ.

-Tôi nhớ quá chừng!- Nàng nói một cách bình dị và mỉm cười như có lỗi.- Tôi đã cảm thấy thiếu ông rồi.

Anđécxen tái mặt. Cả ngày hôm ấy chàng chỉ nghĩ tới Elena, lòng xáo động âm thầm. Chàng biết rằng mình có thể yêu đến đau khổ mỗi lời nói của nguời đàn bà ấy, yêu từng chiếc lông mi rơi của người đó, từng hạt bụi rơi trên là áo nàng. Chàng hiểu điều đó. Và chàng nghĩ rằng một mối tình như thế nếu cứ để nó bùng lên thì trái tim chàng sẽ không chứa nổi. Nó sẽ mang lại biết bao dằn vặt, biết bao niềm vui, nước mắt và cả tiếng cười làm chàng không đủ sức chịu đựng tất cả những đổi thay và cả những bất ngờ của tình yêu đó.

Và biết đầu chỉ vì mối tình kia mà những chuyện cổ tích của chàng, như một đàn ong sặc sỡ, sẽ chẳng nhạt phai, sẽ chẳng bỏ chàng bay đi để không bao giờ trở lại. Lúc đó chàng sẽ có giá trị gì?

Dù sao thì rồi tình yêu của chàng cuối cùng cũng sẽ chẳng được bù đắp lại. Bao lần chàng đã gặp những chuyện như thế. Những người đàn bà như Elena chỉ vâng theo những ý thích nhất thời. Một ngày đáng buồn kia nàng sẽ nhận thấy nhận thấy chàng xấu xí. Chính chàng cũng cảm thấy gớm ghét bản thân mình. Luôn luôn chàng cảm thấy sau lưng những cái nhìn chế giễu. Những lúc ấy dáng đi của chàng trở nên cứng quèo, chàng vấp ngã và chỉ muốn chui xuống dưới đất.

Chàng tự nhủ: ”tình yêu chỉ có thể vĩnh cửu trong trí tưởng tượng và chỉ có trong tưởng tượng tình yêu mới có thể vĩnh viễn là thơ là mộng. Hình như tôi có thể tưởng tượng ra tình yêu giỏi hơn là được hưởng tình yêu trong hiện tại”.

Chính vì thế mà chàng đã đến nhà Elena với ý định cương quyết là gặp nàng xong chàng sẽ đi ngay để không bao giờ gặp lại.

Chàng không dám nói thẳng điều đó ra với nàng. Giữa hai người đã có gì đâu. Họ chỉ mới gặp nhau ngày hôm qua trên chuyến xe và chưa hề nói với nhau điều gì. Anđécxen dừng lại bên cửa phòng. Trong một góc bức tượng nữ thần Đian bằng đá trắng toát dưới ánh sáng của những cây đèn, hình như tái nhợt đi vì xúc động trước sắc đẹp của chính mình.

-Ai đã làm cho gương mặt bà trở nên bất tử trong pho tượng Đian kia vậy!- Anđécxen hỏi.

- Canôva đấy !

Elena trả lời và cúi mặt xuống. Hình như nàng đã đoán được những gì xốn xang trong lòng chàng.

-Tôi đến đây để từ biệt bà- Anđécxen lẩm bẩm bằng một giọng trầm trầm.- Tôi sắp trốn khỏi Verôn.

- Tôi biết ông là ai rồi. -Elena nhìn thẳng vào mặt chàng.- Ông là Krixtian Andécxen, nhà thơ và người viết truyện cổ tích danh tiếng. Nhưng hoá ra trong cuộc đời ông lại sợ truyện cổ tích. Đến nổi ông cũng chẳng có đủ nghị lực và can đảm thậm chí cho một cuộc tình ngắn ngủi.

Andécxen thú nhận:

-Đó là cây thập tự nặng nề nhất của tôi.

-Vậy thì nhà thơ phiêu lãng của em! Elenda chua chát nói và đặt tay lên vai Andécxen.- Anh hãy chạy đi. Chạy cho thoát! Chúc cho đôi mắt anh mãi mãi tươi cười. Đừng nghĩ đến em. Nhưng nếu một ngày kia, tuổi già, nghèo nàn và bệnh tật có làm anh đau khổ thì anh chỉ cần nhắn cho em một lời, em sẽ như cô Nicôlina nọ, sẽ đi bộ vượt qua ngàn dặm, vượt qua núi tuyết và những sa mạc khô cằn để đến an ủi anh.

Nàng gieo mình xuống chiếc ghế bành và lấy tay che kín mặt. Những ngọn nến trên giá nổ lách tách.

Anđécxen nhin thấy một giọt nước mắt long lanh rỉ qua những ngón tay nhỏ nhắn của Elena rơi xuống vạt áo nhung và lăn đi.

Chàng xô tới, quỳ xuống trước mặt nàng, áp mặt vào đôi bàn chân ấm ấp, khoẻ mạnh và dịu dàng của nàng. Elena vẫn nhắm mắt, đưa tay ra ôm lấy đầu chàng, nàng cúi xuống và hôn vào môi chàng.

Giọt nước mắt nóng hổi thứ hai rơi xuống mặt chàng. Chàng cảm thấy vị mặn của nó.

- Anh đi đi! -Nàng nói khẽ - Cầu cho Nàng Thơ tha mọi tội lỗi cho anh.

Chàng đứng dậy cầm lấy mũ và bước vội ra ngoài .

Chuông chầu đổ hồi trên toàn thành Vêrôn.

Hai người không bao giờ gặp nhau nữa nhưng luôn nghĩ đến nhau.

Có lẽ vì thế trước khi nhắm mắt Andécxen đã nói với một nhà văn trẻ:

-Tôi đã trả bằng một giá đắt, có thể nói vô cùng đắt cho những chuyện cổ tích của tôi. Vì chúng, tôi đã chối bỏ hạnh phúc mà lẽ ra tôi được hưởng và đã bỏ lỡ mất khoảng thời gian mà đáng lẽ trí tưởng tượng, dù cho có mạnh mẽ và hào nhoáng đến mấy, cũng phải nhường chỗ cho thực tế.

Bạn hỡi, phải biết cách vận dụng trí tưởng tượng không phải để tạo ra đau buồn mà để mang lại hạnh phúc cho mọi người và cho bản thân mình.

KIM ÂN dịch