Truyền
thuyết kể rằng: Khi Lão Tử cưỡi trâu xanh đi qua cửa Hàm Cốc có gặp một ông lão
tóc bạc trên 100 tuổi. Ông lão hành lễ với Lão Tử rồi nói:
- Nghe
nói tiên sinh học rộng tài cao, lão xin tiên sinh chỉ giáo vài
điều.
Ông lão
đắc ý nói:
- Tôi
năm nay đã 106 tuổi. Nói thực, từ khi thiếu niên đến giờ, ngày nào cũng an nhàn.
Người bằng tuổi với tôi đều chết cả, họ đã khai khẩn hàng trăm mẫu đất, ruộng
vườn mênh mông nhưng cuối cùng lại không còn gì, sửa vạn lý trường thành nhưng
không được hưởng vinh hoa, xây bốn căn nhà nhưng lại chôn thân ở nấm mồ nơi
ngoại ô hoang vu. Còn tôi, cả đời không gặt không cấy, nhưng vẫn ăn ngũ cốc; tuy
không xây gạch, nhưng vẫn sống trong ngôi nhà che chắn được gió mưa. Tiên sinh,
bây giờ tôi có thể cười cho cuộc đời vất vả bận rộn của họ được chứ, chỉ là đổi
lại bản thân được chết trẻ một chút?
Lão Tử
nghe xong, cười mỉm, nói:
- Xin
hãy tìm một viên gạch và một hòn đá mang lại đây.
Lão Tử
cầm viên gạch và hòn đá đặt trước mặt ông lão, nói:
- Nếu
như chỉ chọn một, thưa cụ, cụ sẽ chọn viên gạch hay hòn
đá?
Ông lão
đắc ý chọn viên gạch đặt trước mặt mình nói:
- Tôi
đương nhiên chọn viên gạch.
Lão Tử
cười hỏi ông lão:
- Tại
sao?
Ông lão
chỉ vào hòn đá nói:
- Viên
đá này chẳng có góc cũng chẳng có cạnh, lấy nó làm gì? Mà viên gạch lại có tác
dụng.
Lão Tử
lại chào mọi người xung quanh và hỏi:
- Mọi
người chọn hòn đá hay viên gạch?
Mọi
người đều chọn viên gạch mà không chọn hòn đá. Lão Tử lại quay ra hỏi ông
lão:
- Hòn đá
sống lâu hay là viên gạch sống lâu?
Ông lão
nói:
- Đương
nhiên là hòn đá.
Lão Tử
thư thái cười nói:
- Hòn đá
trường thọ hơn nhưng mọi người không chọn, viên gạch đoản thọ nhưng mọi người
lại chọn, chẳng qua là có tác dụng và vô dụng. Vạn vật cũng thế. Thọ tuy ngắn
nhưng có ích, mọi người đều chọn, đều thích, đoạn mà không đoản; thọ tuy trường,
không có tác dụng, mọi người bỏ qua, mặc nhiên quên mất nên trường mà lại
đoản.
Ông lão
nghe xong cảm thấy vô cùng xấu hổ.