Phóng viên: Thưa ông, với cương vị một chuyên gia, chắc ông quan tâm tới kết quả bài thi sử trong kỳ thi đại học vừa qua?

Nhà sử học: Tất nhiên.

Phóng viên: Vậy ông bình luận thế nào về tuyên bố của Giáo sư, Bộ trưởng Bộ Giáo dục & Đào tạo khi nói điểm 0 quá nhiều là bình thường?

Nhà sử học: Theo tôi, với tư cách một nhà khoa học thì ông Bộ trưởng nói đúng. Thậm chí rất đúng.

Phóng viên: Ái chà.

Nhà sử học: Đầu tiên, chúng ta hãy cùng nhau định nghĩa thế nào là điều bình thường trong cuộc sống.

Phóng viên: Bình thường là hiển nhiên, là hợp quy luật.

Nhà sử học: Chính xác. Ví dụ như một đứa trẻ suy dinh dưỡng sẽ bình thường nếu như nó đúng là được nuôi dưỡng kém. Nó béo khoẻ mới đáng ngạc nhiên.

Phóng viên: Vâng.

Nhà sử học: Nếu xét như vậy thì kết quả môn sử có gì phải gây kinh ngạc nhỉ, khi mà bao nhiêu năm nay người dạy không chút nhiệt tình, kẻ học không chút háo hức muốn tiếp thu.

Phóng viên: Vâng.

Nhà sử học: Xã hội có câu "nhân nào quả nấy", việc điểm sử tệ hại là phù hợp với quy trình…phát triển của lịch sử giáo dục nói riêng và khoa học nói chung. Đấy là tấm gương trung thực phản ánh một hiện trạng khách quan rất rõ ràng. Nếu như phần lớn thí sinh đều được điểm 10 mới đáng ngạc nhiên, mới gọi là bất thường chứ nhỉ.

Phóng viên: Đúng thật.

Nhà sử học: Cho nên khi tuyên bố kết quả như thế bình thường, tức hợp lý, ông Bộ trưởng đã chứng tỏ mình là một nhà khoa học chân chính. Nhìn sự vật theo đúng logic và đúng mọi quá trình, chả có gì để mọi người phải phản ứng.

Phóng viên: Nhưng đây đâu phải một nhà khoa học đơn thuần: Đây là nhà khoa học làm Bộ trưởng.

Nhà sử học: Đồng ý. Và với tư cách Bộ trưởng Bộ Giáo dục & Đào tạo thì mọi yếu kém của học sinh đều đáng phải báo động, đáng không được coi là hiển nhiên. Đáng ra, khi tuyên bố, Bộ trưởng cần nêu rõ mình phát biểu với tư cách nào, thế mới rõ ràng.

Phóng viên: Theo tôi, nước ta có rất nhiều giáo sư, nhưng chỉ có một người làm Bộ trưởng Bộ Giáo dục & Đào tạo thôi, nên tư cách đó quan trọng hơn cả.

Nhà sử học: Xin nhà báo lưu ý chi tiết này: Đặc điểm cơ bản của lịch sử là có quá trình. Mà vấn đề học và dạy sử yếu kém của nước ta là một quá trình dài, từ nhiều đời bộ trưởng để lại, cho nên không thể tách rời một giai đoạn rồi vội vã kết tội ai được. Tôi không bảo ông Bộ trưởng vô can. Nhưng tôi tin rằng nếu ai ở địa vị của ông cũng cảm thấy khó khăn pha…bất lực.

Việc làm giảm các giá trị lịch sử đâu chỉ diễn ra trong giáo dục. Nó còn đầy rẫy trong văn hoá, cụ thể trong điện ảnh, sân khấu, ca nhạc… Bao nhiêu bộ phim vớ vẩn về lịch sử đã được thông qua, bao nhiêu vở kịch lịch sử đầy tính minh hoạ chỉ diễn ra một đêm rồi bỏ. Xin mọi người nghiêm khắc nhìn điều ấy trước khi nhìn điểm số của các em học sinh.

Một nhà thơ đã nói: "Nếu ta bắn vào quá khứ bằng súng lục, tương lai sẽ bắn ta bằng đại bác". Mà quá khứ của chúng ta không phải bị bắn, mà bị xà xẻo, bị thờ ơ, bị lợi dụng. Điều này không phải mình nền giáo dục làm được.

Phóng viên: Vâng.

Nhà sử học: Trước khi bực bội với trẻ con, người lớn cần xem lại chính họ. Điểm 0 rất đáng sợ, nhưng đáng sợ hơn nữa khi chả ai nhìn thấy điểm 0 của mình, chỉ nhìn vào bài kiểm tra của kẻ khác. Học sử đâu phải việc học tháng, năm nào đã xảy ra chuyện gì, ở đâu, mà phải học cách suy nghĩ xem tại sao xảy ra chuyện đó và làm thế nào để nó không xảy ra lần nữa. Tóm lại, học lịch sử phải học một cách nhìn, cách tư duy.

Phóng viên: Thưa ông, có mấy loại nhà sử học?

Nhà sử học: Hai! Một là nghiên cứu những gì lịch sử viết. Hai là nghiên cứu những gì lịch sử không viết.

Phóng viên: Theo ông, đâu là nguyên nhân cơ bản của việc môn lịch sử kém hấp dẫn?

Nhà sử học: Tất cả những gì rời xa cuộc sống đều kém hấp dẫn. Khi người lớn không để lịch sử gắn liền với mình, trẻ con sẽ nhận ra ngay và vội vã làm theo…

Lê Thị Liên Hoan