Nhiều người cho rằng mỗi người sinh ra sướng khổ đều có số mệnh. Tuy nhiên, giáo lý nhà Phật lại cho rằng điều này xuất phát từ nghiệp hành xử của mỗi người.

1. Tất cả là do cách hành xử

Có một câu chuyện từ xưa kể lại rằng: Hồi trước có một tay bán dầu tên Bùi Độ (đời vua Hán Cảnh Đế) nghèo khổ lang thang, được thầy tướng số cho biết sẽ chết đói do có hai đường chỉ chạy xéo từ cằm lên mép miệng.

Một lần, Bùi Độ gặp thiếu nữ tên Ngọc Hà, ngồi khóc bên giếng sâu. Hỏi ra sự tình mới biết thiếu nữ mang vàng đi để chuộc tội oan cho cha, chẳng may đánh rơi vàng xuống giếng. Ai cũng nói dưới giếng có con trăn to khiến thiếu nữ đang tuyệt vọng muốn quyên sinh.

Bùi Độ thương tình, nghĩ mình trước sau cũng chết đói nên liều mạng leo xuống tìm được vàng cho thiếu nữ. Nhờ đó gia đình thiếu nữ được phục hồi danh dự và quyền thế.

Tình cờ trong một lần gặp lại, nhà tướng số kinh ngạc nói rằng tướng chết đói của Bùi Độ đã biến mất mà thay vào đó là tướng công khanh phú quý rực rỡ.

Quả nhiên, sau này người thiếu nữ sau khi cứu được cha đã tìm đến đền ơn, đem Bùi Độ về dạy học và giao ước vợ chồng rồi mới thưa với phụ thân. Cha nàng gửi gắm Bùi Độ sang một người bạn khác để nhờ tiến cử. Thời gian xa cách Ngọc Hà, Bùi Độ đã lạc lòng với những hình bóng giai nhân khác.

Trên bước đường tiến quan, Bùi Độ ghé vào thăm nhà tướng số cũ để tạ ơn, nhưng ông bảo Bùi Độ đã hiện lại tướng chết đói. Bùi Độ tức giận bỏ đi.

Sau khi được làm quan, Bùi Độ đánh mất nhân cách, chỉ tìm cách cưỡng bức các cô gái đẹp, bị triều đình hạ lệnh bắt về kinh trị tội. Bùi Độ sợ hãi trốn vào rừng rồi chết đói cạnh một mỏm đá. Ngọc Hà đau khổ tìm chồng, trông thấy bộ xương và cũng gục chết bên cạnh.

Qua câu chuyện ta thấy cái phước của Bùi Độ xuất hiện do tâm niệm liều mạng tìm vàng cứu cô gái. Phước đó lớn đã giúp Bùi Độ chuyển hẳn tướng mạo và số mệnh để trở thành quan chức vinh hiển. Nhưng rồi, Bùi Độ lại thể hiện tư cách tầm thường tham dục đã phá vỡ phước cũ để cho nghiệp chết đói đủ cơ duyên xuất hiện trở lại.

2. Biết tu để chuyển nghiệp

Nói về vấn đề này, cư sĩ Đức Tri (TPHCM) cho rằng: "Tướng mạo tùy thuộc vào nghiệp chứ không cố định. Nếu chúng ta thường xuyên biết cứu giúp mọi người, siêng làm từ thiện, ít nóng giận, ắt hẳn tướng mạo và số kiếp chúng ta sẽ thay đổi một cách tốt đẹp...!!!

Biết sống vì người khác sẽ giúp cho cuộc sống của mỗi người ngày càng tốt hơn. Cùng với quan điểm trên, thầy Thích Quảng Tánh cũng cho rằng: "Mỗi con người khi được sinh ra trên cõi đời đã mang một thân phận. Chính dung mạo của mỗi cá nhân trong hiện tại đã phản ánh một cách trung thực, rõ ràng nhất nghiệp nhân của chính họ.

Vì thế, người con Phật cần giữ vững chánh niệm để đạt được tự chủ, bình tĩnh trong mọi tình huống của cuộc sống. Mặt khác, nuôi dưỡng và tăng trưởng lòng từ để thương yêu, tha thứ, bao dung và nhất là dùng từ tâm chuyển hóa nóng nảy, giận hờn là nghệ thuật sống an vui theo lời Phật dạy.

Chính những điều ấy là chất liệu để hình thành nên vẻ khả ái, đáng yêu và cuộc sống an ổn nơi tự thân của mỗi người.”