1.
Cánh bèo trôi nổi đưa tôi trôi dạt nhiều nơi, khắp
chốn rồi neo lại ở một góc nhỏ của thị trấn miền biển cuối trời tổ quốc. Nhiều
lúc tôi cứ chạnh lòng, tủi thân vu vơ khi nhìn đám nhỏ chơi nhởi trước nhà rồi
tự hỏi: "Sao mình không có một tuổi thơ yên bình hơn một chút?" Tự hỏi rồi ngay
lập tức tự trách mình cầu toàn, tham lam.
Tuổi thơ tôi không bay bổng thần tiên nhưng chẳng
phải tôi đã được sống trong hơi ấm của tình yêu thương đấy sao? Dù cho hơi ấm ấy
không trọn vẹn theo cái nghĩa của một gia đình!
Chiều nay, những cánh cò miền tây đậu trắng bờ
vuông tôm đưa tôi về vùng Kinh Bắc xa xôi, nơi tuổi thơ tôi từng trôi qua nhẹ êm
như nhịp thở, ngọt ngào và ấm áp như câu chuyện cổ tích bà kể cho chị em tôi mỗi
khi mẹ vắng nhà tần tảo ngược xuôi theo những chuyến buôn may
rủi.
Bà tôi lưng còng mắt mờ, da trổ đồi mồi, mái tóc
màu sương nhưng vẫn tinh anh, minh mẫn vô cùng. Ở tuổi bà rất hiếm người được
như thế. Nhà bà tôi giữa xóm, căn nhà gỗ cổ có tứ đại đồng đường cùng sinh sống.
Lối vào nhà bà rất nhỏ hai bên là hai hàng xoan mùa xuân xanh lá khen đầy hoa
tím ngắt, mùa hạ thả những chùm quả xoan chi chít. Mùa thu vàng lá rụng rơi. Mùa
đông cây xoan như một nhà tu hành trầm mặc đứng giữa
trời.
Mẹ hay vắng nhà, ba chị em đi học về hay lủi thủi
kéo nhau sang nhà bà. Bà thương mấy đứa cháu bị bố bỏ rơi nên hết dạ thương yêu,
thức gì cũng để dành cho: quả na vừa mở mắt chín thơm tho; quả hồng xiêm vừa kịp
mềm, kịp ngọt; quả ổi lòng đào hay quả trứng gà vừa vàng
ửng...
Bà hái chúng đặt vào cái rá tre rồi lọc cọc chống
gậy sang cháu gọi ới ời từ cổng: "Ơi cái Hà, cái Hằng, thằng Trung ra đây bà
chia quà.." Tuổi thơ chúng tôi đã được dưỡng nuôi từ những trái cây ngọt lành mà
bà đem lại. Bà chia quà từ đứa bé nhất đến đứa lớn nhất. Tuổi nhỏ nào đâu tôi đã
kịp hiểu được chị lớn phải nhường em nhỏ nên tôi hay phụng phịu, rấm rứt khóc
hờn vì bà chia quà ít nhất lại nghĩ là bà thương mình ít
nhất.
Vườn nhà bà rộng lắm, có bao nhiêu là cây trái. Nào
bưởi, nào na, nào hồng, nào táo và có cả một cây mận quả tím lấy giống tận miền
nam. Chị em tôi hay chơi dưới gốc mận toả tán xanh râm mát. Bà có nhiều cháu
chắt nhưng bà dành tình cảm cho 3 chị em tôi nhiều nhất, tôi nhận ra rất rõ điều
ấy.
Mỗi khi có quả chín cây bà lại bảo cháu chắt: "Nhà
các cháu có đầy rồi, nhường cho bọn thằng Trung". Từ bé tôi đã vốn còi cọc, yếu
đuối, hay giận dỗi, mau nước mắt còn Hằng và Trung bụ bẫm, rất đáng yêu. Hai em
hay cười hay nói, hiếu động chạy nhảy khắp vườn rồi thoắt cái trèo lên cây ổi,
cây na, cây hồng tìm quả chín còn tôi thì tách ra một mình lủi thủi nhặt hoa cau
kết thành vương niệm, vòng đeo cổ, đeo tay.
Bà nhìn các cháu đùa chơi, miệng món mém cười hiền
hậu rồi gọi đứa cháu đang lui cui kết hoa cau góc vườn: "Ơi, cái Hà trèo lên cây
ổi mà vặt ổi chín không chúng nó vặt hết mất phần." Tôi ngóc cổ bảo: "Bà ơi cháu
chẳng ăn đâu." Rồi tiếp tục tỉ mẩn với hoa cau, kết những chiếc vương miện, hồi
bé tôi đã ước mình là công chúa trong truyện cổ tích, ước ao ấy len
lỏi cả vào những giấc mơ tôi. Bà chép miệng thở than:
"Con bé này lớn lên rồi khổ mất thôi...".
2.
Tôi nhớ bà lắm, nhớ làng Dục Quang của tôi lắm. Nhớ
cái ngõ nhỏ dẫn vào nhà bà hai bên lối đầy cây xoan. Nhớ ngôi nhà nhỏ của mẹ con
tôi có mảnh vườn mẹ trồng bao nhiêu là thứ rau xanh như : rau đay, rau mồng tơi,
rau ngót và một ít cây kinh giới, tía tô...
Tôi hay tranh một khoảnh đất nhỏ trong vườn rau của
mẹ mà xới tung lên ghim vào đấy bao nhiêu là hoa hoặc là tôi xin giống được,
hoặc là tôi lén nhổ trộm ở vườn hoa gần nghĩa trang hoặc là một ít cây hoa dại
tôi thấy hay hay bên vệ đường. Chen chúc khoảnh đất nhỏ ấy có biết bao là hoa :
Hồng, thược dược, cúc đại đoá, xuyến chi, violet, hắc quỳ.... Góc vườn bé tí của
tôi 4 mùa nở hoa dù ngày đông tháng giá hay mùa hè rực lửa... Có lẽ do tôi trồng
đủ loại hoa của cả 4 mùa....
Mẹ hay chải tóc trước hiên nhà, tóc mẹ mượt mà lụa
là trộn lẫn hương hoa. Ngồi học trong nhà mỗi lúc nhìn mẹ chải tóc tôi cứ ngẩn
ngơ nhìn mẹ. Mẹ tôi đẹp lắm, mắt to tròn với hàng mi vút cong, môi thắm đỏ nhỏ
nhắn, dáng cao cao thon thon... Tôi cứ ước mình giống mẹ. Tôi và Hằng giống cha
còn út Trung giống mẹ...
Tôi chưa thấy ai khổ như mẹ tôi. Cuộc đời bé mọn
của mẹ tôi bị sóng gió cuộc đời xé cho tơi tả như cái tàu lá chuối sau cơn bão
động. Mẹ tần tảo sớm nắng chiều mưa ngược xuôi với những chuyến buôn ngô, khoai,
sắn, lạc... Cuộc mưu sinh vất vả mẹ lặn lội như cái cò, cái vạc, cần mẫn như con
ong, cái kiến...
Cách mẹ dạy chúng tôi cũng lạ lùng hơn các bà mẹ
khác. Mẹ treo một ngọn roi mây ở góc nhà nhưng chưa bao giờ mẹ đánh chúng tôi.
Mẹ dạy chúng tôi lòng tự trọng, niềm kiêu hãnh và sự tự
lập.
Có lần tôi và Trung đi kiếm rau lợn ở cánh đồng ngô
trên bãi Sông Lô. Cánh đồng tới mùa ngô mẩy hạt căng sữa. Nghĩ đến những bắp ngô
ngát hương, ngọt bùi, nóng hổi vừa chín tới tôi bỗng thèm không chịu được và nẩy
ra lòng tham ăn trộm ngô.
Đó là lần đầu tiên trong đời tôi ăn trộm thứ không
phải của mình: Tôi đã bẻ 6 bắp ngô! Cánh đồng ngô rộng lớn ấy bọn trẻ con vẫn
hay ăn trộm như thế. Mang ngô về nhà tôi hí húi lột vỏ bỏ vào nồi, hai chị em
định nhúm lửa thì mẹ về. Mẹ hỏi: "Ai cho con ngô?".
Tôi chưa kịp nói dối thì út Trung đã líu lo: "Chị
Hà bẻ trộm của người ta đấy mẹ ạ. Mẹ yên tâm không ai nhìn thấy chị ấy ăn trộm."
Mẹ quát như muốn khóc: "Ai cho con làm thế hả Hà? Ai cho con tập cho em ăn trộm.
Cái thứ ăn trộm xấu xa lắm con biết không?". Mẹ cầm roi mây vung lên, tôi oà
khóc, mẹ buông thõng chiếc roi... Mẹ vớt mấy bắp ngô bỏ vào một cái rá tre rổi
bảo tôi theo mẹ.
Mẹ dắt tôi đến nhà chủ đồng ngô xin lỗi người ta
rồi trả tiền mấy bắp ngô. Chủ nhà tốt bụng sởi lởi chẳng nỡ mắng mỏ còn bênh tên
ăn trộm là tôi. Họ còn cho thêm độ mươi bắp ngô nhưng mẹ nhất định không nhận mà
xin mua mấy chục ngô, mẹ bảo: "Cám ơn các bác, tôi phải dạy lại cháu. Các bác
thông cảm con dại cái mang".
Về nhà mẹ không mắng nữa mà chụm lửa luộc ngô gọi 3
chị em ngồi trên chiếc chiếu hoa dưới dàn thiên lý râm mát kể chuyện cho chúng
tôi nghe chờ ngô chín. Mẹ vừa kể vừa khóc, 3 đứa tôi vừa nghe vừa khóc, tôi cứ
bó gối khóc rấm rứt mãi... Chuyện kể về một chú bé mồ
côi.
Ngô chín mẹ chọn những bắp ngon nhất bóc vỏ, thổi
cho bớt nóng rồi phát cho từng đứa rồi rót nước luộc ngô vào một cái ca to, mẹ
bảo uống nước ngô vừa mát vừa ngọt. Buổi trưa hôm ấy tôi đã được ăn những bắp
ngô ngon nhất trong đời. Đó cũng là bài học đầu tiên về lòng tự trọng mà mẹ dạy
cho chúng tôi.
3.
Tuổi thơ tôi thích mùa thu lá rụng. Chẳng phải mơ
mộng lãng mạn gì cho cam. Có tí tuổi đầu đã biết thế nào là
lãng mạn. Đơn giản vì mùa lá rụng chị em tôi tranh thủ xách chổi, xách bao ra
ngoài đường đi vơ lá, quét lá trên đường cái quan. Nhà tôi không làm ruộng,
không có rơm rạ để làm chất đốt nên cái đốt nhà tôi khan hiếm lắm, toàn phải
tiết kiệm từng tí một. Quét lá cả mùa thu nhà chúng tôi có chất đốt cho cả mùa
đông.
Mùa ấy còn là mùa các anh chị Phụ Trách Đội thành
lập các Đội Thiếu Nhi ra đình làng tập văn nghệ, nghi thức đội để thi giữa các
làng với nhau. Ai đã từng trãi qua những ngày ấu thơ ở miền quê Bắc Bộ chắc
chẳng ai quên "mùa thiếu nhi" ấy. Hằng xinh xắn nên được chọn rước ảnh Bác Hồ, đó là vị trí mà bất kì đứa bé
nào cũng ước muốn được đứng nhưng nơi ấy chỉ dành cho những đứa bé bụ bẫm, đáng
yêu thôi.
Thú thực ngày ấy tôi cũng có khát khao bé xíu ấy,
thích đến nỗi đêm về nằm mơ thấy mình mặc váy hồng, tóc cột nơ hồng, chân đi
đôi hài trắng, đầu đội tràng hoa cau cùng một đứa trẻ xinh xắn khác rước ảnh
Bác... Nhưng vì hồi ấy tôi còi cọc lắm, lại đen nhẻm xấu xí nên toàn bị đứng
cuối hàng.
Tôi yêu mùa thu cũng bởi mùa ấy bưởi nhà và mấy cây
bưởi lòng đào trong vườn nhà tôi chín rộ. Mùa ổi chín gọi chim về ríu ran náo
động cả ban trưa. Tôi cứ rình lúc mẹ ngủ là tót ra vườn ngồi xuống thảm lá lặng
im ngó lên vòm cao cây khế ngọt giữa vườn có đôi chim đang mớn mồi cho bầy con
nhỏ. Tôi say sưa ngắm mà không biết mình đã khóc, đã ước mình là chú chim ở giữa
tổ kia có đủ cha, đủ mẹ... Những chú chim non trong cái tổ nhỏ xíu mà ấm áp , an
toàn kia...
Mùa trăng trong veo gối đầu lên đùi mẹ cả 3 chị em
rúc rích cười thò ngón tay bé xíu vào lòng tay mẹ chơi "Chi chi chành chành".
Mùa thu làm tôi nhớ nhiều thứ lắm... Nhớ cả cái bức tường rêu xanh nhà cụ Quý có
đám dây leo tốt um cả 4 mùa xanh lá trổ những bông hoa li ti đỏ rực... Nhớ đám
bạn thuở nhỏ chơi trò ú tim, tôi dại dột rúc vào đống rơm để kiến đỏ bấu vào cắn
sưng người khóc ầm lên tức tưởi...
4.
Chiều nay khi cánh cò trắng đậu lại bên bờ vuông
tôm miền Tây, khi ánh chiều hắt lên những tia vàng vọt cuối ngày, khi mùi cơm
trên bếp nhà ai vừa chín tới thoảng bay theo gió khiến tôi nhớ quá tuổi thơ tôi.
Nhớ làng tôi hiền lành như cổ tích, nhớ ngôi nhà có khu vườn nhỏ mẹ thường chải
tóc bên hiên... Mẹ tôi một mình nằm lẻ loi bên dòng sông uốn quanh ngôi làng đã
hơn 5 năm nay... Như chạm vào kỉ niệm, như chạm vào phần đời trong trẻo của tôi
ngỡ đã phủ bụi thời gian...
Bà tôi lưng còng da trổ đồi mồi, tóc cước đã đến
cái tuổi gần đất xa trời vẫn minh mẫn, mỗi lúc nghe điện thoại của đứa cháu
trôi dạt như lục bình vẫn bảo : "Hà ơi, mày có chiêm bao mẹ mày về không?"... Mẹ
vẫn về trong những giấc mơ, mẹ vẫn đẹp xinh tóc dài chấm gót, vẫn nâng chúng tôi
dậy sau những vấp ngã, vẫn mỉm cười khi chúng tôi thành công, vẫn dạy chúng tôi
tự lòng tự trọng, kiêu hãnh mà sống giữa cuộc
đời...
Tự nhiên thèm quá một bắp ngô căng sữa nóng hổi mẹ
luộc mà tôi vừa ăn vừa khóc vì thương mẹ, thương
mình.