Tôi vượt biển một mình, đau quằn quại đến không còn
thiết sống. Tôi như đi trong sương mờ, mải miết vươn đến chỗ mẹ tôi đang vẫy
gọi. Tôi thèm được vùi vào lòng bà, khóc nức nở như một đứa trẻ thơ để quên hết
những nỗi đau thể xác và tâm hồn. Bà mở rộng vòng tay ôm lấy
tôi.
Tôi khóc nức lên và choàng tỉnh dậy. Mẹ tôi đã tan
biến, chỉ có dì đang ôm tôi. Tôi gào lên:
- Dì làm gì vậy? Tại sao dì dám ôm
tôi?
Dì lật bật lùi ra xa, lắp bắp
:
- Dì xin lỗi. Dì thấy con đau quá mà không biết làm
gì. Dì thấy tội nghiệp con quá...
- Ai cần dì tội nghiệp. Tôi đã bảo dì đừng vào đây
mà. Hãy để cho tôi một mình, tôi không cần ai hết.
- Làm sao dì để cho con một mình được. Ba con không
đi đến được, em trai thì đi mất. Không có dì con làm sao
đây?
- Dì quan trọng quá nhỉ? Vì ai mà em tôi thành bụi
đời, ba tôi buồn rầu mà sinh bệnh, còn tôi thì bị tống cổ ra khỏi
nhà?
- Con nghĩ sao cũng được nhưng bổn phận làm mẹ dì
phải lo cho con.
- Làm mẹ à! - tôi hét lên - Dì lấy tư cách gì làm
mẹ của tôi? Dì tự xem lại mình có xứng với hai tiếng ấy không? Dì làm tổn thương
đến vong linh của mẹ tôi đấy. Dì đi đi, dì ở đây làm tôi đau đớn hơn. Ôi, mẹ ơi,
sao mẹ lại bỏ con, mẹ ơi!
Hoảng sợ trước lời kêu khóc của tôi, dì lóng ngóng
chạy ra ngoài.
***
Năm tôi mười lăm tuổi mẹ tôi qua đời. Mẹ tôi là một
phụ nữ tài năng, xinh đẹp. Chính vì vậy mà năm năm sau khi ba tôi cưới dì, một y
tá lỡ thời, cục mịch, quê mùa, tôi bị sốc thực sự. Điều đó không chỉ làm tổn
thương đến tâm hồn non trẻ của tôi mà còn xúc phạm đến vong linh của mẹ
tôi.
Đối với tôi, dì là một người thuộc tầng lớp khác
nếu không muốn nói là thấp hèn hơn. Ba tôi là một bác sĩ giỏi lại rất tài hoa.
Ba và mẹ là một cặp xứng đôi đến nỗi trong cả triệu cặp vợ chồng chắc mới có
một. Vì vậy sự khập khiễng giữa ba và dì làm tôi lúc nào cũng sôi sục, hễ cứ gặp
mặt dì là mọi uất ức dâng lên trong tôi. Tôi không cấm ba lấy vợ kế nhưng biết
bao người xứng đáng ba không chọn, lại chọn một bà y tá lỡ thời, quê mùa, thất
học.
Em tôi còn phẫn uất hơn tôi nên đã bỏ nhà đi hoang,
không tìm lại được. Tôi nói năng hỗn xược, xúc phạm cả ba lẫn dì, bị ba giận
đuổi đi vào một đêm mưa tầm tã. Rồi ba hối hận chạy đi tìm tôi nhưng tôi nhất
định không chịu về, đến ở hẳn nhà bạn trai. Trong ngày đám cưới của tôi, một
cuộc hôn nhân ba không chấp nhận, ông bị lên huyết áp và bị liệt nửa thân người.
Tôi sớm rời trường đại học, sống vất vưởng với một cuộc hôn nhân vội vã bốc đồng
và chẳng mấy chốc cũng ly hôn khi đang bụng mang dạ
chửa.
***
Khi con gái tôi ra đời, chẳng rõ chầu chực ở đâu
sẵn, dì lao vào bệnh viện với nào tã, nào nón, nào khăn chẳng biết dì sắm sửa từ
khi nào. Không đếm xỉa gì đến vẻ tức giận của tôi, dì nâng con bé lên nựng nịu
:
- Ôi, cháu của ngoại, cục cưng của ngoại. Ngoại
mong cháu từ lâu lắm rồi, viên kim cương của ngoại. Nào, nào mẹ cho bé mum tí
nào.
Dì lăng xăng líu xíu ủ chân tay cho tôi, lấy nước
nóng chườm bụng rồi lại chạy băng về nhà vừa báo tin mừng cho ba tôi, vừa mua
thức ăn tẩm bổ cho tôi.
Biết không thể xua đuổi được dì, tôi đành phải chấp
nhận sự săn sóc của dì với vẻ xa cách lạnh lùng. Ngày hôm sau ba tôi đi xe lăn
vào. Nhìn thấy ông, tôi bật khóc. Vị bác sĩ phong độ ngày nào nay tàn tạ vì bệnh
tật, vì gia cảnh tan nát. Ông chỉ điềm đạm nói với
tôi:
- Ba không bắt con phải vì ba, phải vì dì cũng
không vì bản thân con mà phải vì con bé này. Con đã tạo ra nó trong sai lầm của
mình thì cũng đừng để nó lớn lên trong sự sai lầm. Hãy trở về với ba, cho con
của con những gì tốt đẹp nhất dù bản thân con có phải đối diện với những thử
thách đau lòng. Mẹ con mãi mãi là một hình ảnh đẹp không ai có thể làm hoen ố
hình ảnh ấy.
Những lời ông nói cứ thấm vào lòng tôi đau buốt.
Ôi, con gái của tôi, lẽ nào vì tôi mà cuộc đời nó cũng chẳng tốt đẹp gì
hơn.
***
Tôi trở về nhà, lòng lạnh giá hơn. Dì là người vui
nhất. Tôi chẳng hiểu được nỗi vui mừng ấy. Lẽ ra dì phải vui khi tống được cái
gai nhọn như tôi ra khỏi nhà mới phải. Tôi nhận sự chăm sóc rất mực chu đáo của
dì như nhận một thói quen, thậm chí như một sự ban ơn. Dì không chú ý gì đến vẻ
xa cách, kẻ cả của tôi mà chỉ tìm mọi cách để tôi vui. Dì lăng xăng suốt ngày,
quần xăn đến gối, mắt lấp lánh tia cười, miệng líu ra líu
rít.
- Hoàn ơi, con xem con bé này đã biết cười rồi
đấy.
- Ây, ấy, con đừng đi sãi chân như vậy, khép chân
lại nào. Này, quấn cái khăn lên đầu, gió lùa đấy.
- Dì đã giặt đồ cho cháu rồi. Giặt đồ cho em bé
không nên vắt, sẽ làm em vặn vẹo suốt đêm.
- Ôi cục vàng của ngoại sao lại khóc... Bé khó chịu
hả? Ứ ừ, em không chịu nằm nữa à? Thế ngoại bế con ra sân chơi
nghen?
Suốt ngày nhà chỉ văng vẳng tiếng dì. Dì tự hỏi rồi
cũng tự trả lời. Dì đoán được ý của tất cả mọi người, từ ba tôi đến con bé chỉ
biết khóc kia. Dì phục vụ tất cả chúng tôi với lòng tận tâm hồ hởi. Nhưng có lúc
dì lại ngồi thần người ra, vẻ ủ dột trầm ngâm. Rồi không nén nổi, dì thở
dài:
- Tội nghiệp thằng Quang, mưa gió thế này không
biết nó ở đâu.
Quang là em trai tôi, mười tám tuổi. Tôi lén nhìn
dì, nỗi đau của dì giống hệt nỗi đau của người mẹ xót thương con. Nếu là mẹ tôi
hẳn cũng chỉ đau khổ đến thế là cùng.
Đêm đêm sau khi làm xong mọi việc, dì lại quày quả
đi tìm Quang. Dì đã đi tìm nó suốt hai năm qua. Ba tôi và tôi đã không còn hi
vọng vì rõ ràng biết nó còn quanh quẩn đâu đây nhưng nó không muốn gặp ai trong
gia đình. Nó đã không muốn gặp, không muốn trở về nhà thì dù có tìm được nào có
ích gì. Nhưng dì không nản lòng. Một ngày kia dì chộp được nó khi nó ngủ gà ngủ
gật trong công viên. Nói đúng ra khi nó đang đói ma túy. Thế là từ đó cả nhà
tôi, hay đúng hơn là chỉ có dì, chiến đấu giành giật lấy nó từ tay của nàng tiên
nâu.
Dì trói nó vào góc nhà, áp dụng đủ mọi phương cách,
mọi bài thuốc từ tây lẫn ta, bồi bổ cho nó đủ mọi thứ sơn hào hải vị. Khi mập
mạp béo tốt trở lại, nó lại bỏ nhà ra đi. Dì tiếp tục cất công đi tìm và lại tìm
thấy khi nó đang thân tàn ma dại ở đâu đó. Lại cột nó ở góc nhà, lại những bài
thuốc, những món ăn ngon… Cái vòng luẩn quẩn ấy cứ lặp lại không biết bao nhiêu
lượt. Đến như tôi cũng phát chán, còn ba tôi thì gần như đã buông xuôi, đau đớn
vì bác sĩ như mình mà không cứu nổi con. Chỉ riêng dì vẫn cứ bền bỉ đi tìm nó
mãi.
***
- Hoàn này - dì rụt rè bảo tôi khi thằng Quang bắt
đầu một vòng cai nghiện mới - Con phải nói điều gì với em chứ. Dì là người quê
mùa, chỉ biết làm, không biết nói gì để khuyến khích động viên nó. Còn con là
người có kiến thức, lại hiểu biết tâm lý của em, con phải giúp em con vượt qua
những thử thách này. Con không thấy em con còn quá trẻ sao? Lẽ nào chúng ta để
cho nó chôn vùi cả cuộc đời...
Tôi tìm thấy Quang đang nằm úp mặt khóc trên
giường. Tôi không vỗ về nó mà ngồi xuống mép giường, đều đều
nói:
- Mẹ không mong muốn chị em mình trở thành như thế
này. Chị đã sai lầm và em cũng vậy. Ta có thể giữ nguyên những cảm nghĩ của mình
về dì mà không cần hủy hoại bản thân mình. Đứng dậy đi em, xây cho chính mình
một tương lai mà không cần phụ thuộc bất cứ điều gì. Hãy làm sao cho xứng đáng
với mẹ.
Tôi nói với nó cũng là đang nói với chính mình. Rồi
tôi trở lại giảng đường đại học. Nó cũng đã thoát khỏi vòng kềm tỏa đáng sợ của
nàng tiên nâu. Dù thực tế công sức của dì đối với chị em tôi rất lớn nhưng tôi
vẫn không muốn thừa nhận. Dì nuôi con cho tôi đi học. Dì chăm sóc từng li từng
tí cho Quang để nó có đủ sức khỏe trở lại trường. Dì lại là hộ lý của ba. Nhiều
khi trong thâm tâm tôi chợt chạnh lòng thương dì. Làm sao dì có thể làm ngần ấy
công việc trong một ngày, phục vụ cả bốn con người. Nhưng rồi niềm kiêu hãnh
trong tôi lên tiếng: đó là nhiệm vụ của dì. Dì không có tài để làm những việc
lớn lao thì phải làm những việc vặt ấy. Như đọc được suy nghĩ của tôi - nhiều
khi tôi rất kinh ngạc về khả năng đọc được suy nghĩ người khác của dì - dì
bảo:
- Dì đã quen với những công việc này rồi. Ai chẳng
muốn an nhàn nhưng cuộc sống bắt buộc mình phải sống hết mình với
nó.
Tôi mở to mắt nhìn dì; câu nói của dì không phải
của một y tá tầm thường mà là của một triết nhân. Ngôn ngữ của dì càng lúc càng
khác xa con người dì. Một lần nữa dì lại đọc được suy nghĩ của tôi: - Con tự hỏi
tại sao dì lại nói năng văn hoa như vậy phải không? Dì là người không được học
hành đến nơi đến chốn. Nhưng mấy mươi năm qua cách mạng đã dạy cho dì từng con
chữ, từng lời nói, từng cách cư xử… Dì học ở khắp nơi, bên chiến hào, trong nhà
dân, trong nhà tù… Mấy năm làm y tá trong bệnh viện, làm việc dưới quyền ba con
dì cũng học hỏi được rất nhiều. Con hãy ráng học lên, sự học làm người ta mở
lòng với nhân loại hơn.
Trời ơi, "Sự học hỏi
làm người ta mở
lòng với nhân loại hơn”. Một người như dì lại có thể nói câu đó ư? Tôi vụt chạy
vào phòng ba, thảng thốt nhìn ông:
- Ba, rốt cuộc dì là người thế nào? Làm sao ba có
thể quên mẹ để yêu dì được?
- Con ngồi xuống đi con gái - ba dịu dàng bảo –
Tại
sao các con hay
có một quan điểm tuyệt đối. Không có cái gì là tuyệt đối cả. Tại sao con lại
nghĩ ba lấy dì nghĩa là ba đã quên mẹ con? Tại sao con lại nghĩ vẫn yêu mẹ thì
ba không thể lấy dì? Cuộc đời là thế giới muôn màu. Vì sao con chỉ nhìn vào tài
sắc của mẹ con mà cho rằng dì không xứng với ba, chứ không đánh giá dì bằng
chính con người dì. Mẹ con là một thế giới khác, dì là một thế giới khác. Và
không ai dám cho rằng thế giới nào đầy màu sắc và thế giới nào đầy bóng
đêm.
Dì đã trải qua nhiều nỗi gian truân nhưng không
hoàn cảnh nào có thể đánh gục được dì. Điều đó không dễ gì có được ở lớp người
như ba, như mẹ, như con. Con thấy đấy, mẹ con là một bác sĩ, an ủi nâng đỡ cứu
sống không biết bao nhiêu người nhưng khi biết mình bị bệnh thì suy sụp hẳn,
không gượng dậy nổi. Khi mẹ chết, nếu không có dì chắc ba cũng đã trở nên bệ
rạc, bê tha. Còn con, tự cho mình là thông minh, bản lĩnh nhưng chỉ vì một việc
bất như ý mà thả trôi cuộc đời mình. Còn dì là người vào sinh ra tử, vào tù ra
khám, từng làm vợ làm mẹ nhưng bị tước hết những quyền thiêng liêng
ấy.
- Dì từng làm vợ, làm mẹ? - tôi ngỡ
ngàng.
- Con lạ lùng lắm sao? Nỗi đau ấy dì giữ cho riêng
mình, không mấy ai biết được. Chồng của dì đã hi sinh, đau đớn quá dì đã sinh
non và đứa bé đã chết sau khi sinh vài giờ. Dì đã đem nỗi đau mất chồng, mất con
vào cuộc hành trình lặng lẽ của mình. Dì đã đem tình thương của người vợ người
mẹ dành cho tất cả mọi người, cho ba, cho các con với lòng cao cả vô biên. Dì đã
sống cho người khác, vậy mà khi có ai khác sống cho dì thì con lại bảo dì không
xứng đáng. Huống chi đây không phải là sự hi sinh của ba mà là sự đồng thanh
tương ứng đồng khí tương cầu. Con hãy đem tấm lòng mình để gần gũi với dì hơn,
khi đó con sẽ thấy ba không nói quá đáng. Những gì ở ba ở mẹ không có thì ở dì
có, vậy không phải là bổ sung cho nhau sao? Con còn đòi hỏi nơi dì điều gì
nữa?
Tôi đòi hỏi gì ư? Tôi được sinh ra bằng mối tình
tuyệt diệu của ba mẹ, lớn lên trong tình yêu nhưng rốt cuộc lại trở thành một
người không có tình thương yêu dù với một người đã xem mình còn hơn đứa con rứt
ruột đẻ ra. Tôi sắp trở thành một bác sĩ nhưng lại không đủ lòng nhân ái của một
y tá bình thường như dì. Tôi cứ mãi đau đớn vì mối mâu thuẫn giằng xé nên thường
ngồi lì trong thư viện không về nhà sau buổi học. Dì lại tất tả tìm tôi. Cái vẻ
hốt hoảng lo âu của một người mẹ vừa làm nhói lòng tôi vừa làm tôi uất hận. Tôi
không biết mình hận cái gì? Hận dì sao không là một người tầm thường cho tôi căm
ghét mãi? Hận dì sao dần dần rõ nét một nhân cách lớn làm tôi thấm thía sự nhỏ
nhoi của mình.
Tôi theo dì vào nhà. Bé Uyên sà vào lòng tôi, líu
lo đủ mọi chuyện. Dì bảo:
- Con đừng quá mải mê với công việc, với những ý
thích riêng mình mà bỏ quên cái quyền làm mẹ.
Dì không bảo "Bổn phận làm mẹ” mà lại bảo "Quyền
làm mẹ”. Tôi ngước mắt nhìn dì. Dì lại đọc được câu hỏi trong mắt tôi, cười đôn
hậu:
- Con không thấy được làm mẹ là một hạnh phúc lớn
hay sao?
Tôi thấm thía câu ấy. Dì bị tước đi cái quyền làm
mẹ từ khi rất trẻ và được ban trở lại khi tuổi về già nên dù chị em tôi đã đối
xử thật tệ bạc với dì nhưng dì chỉ thấy niềm hạnh phúc được sống với thiên chức
của người mẹ.
***
Mừng Quang thi đậu vào đại học, dì thưởng cho cả
nhà một chuyến đi picnic xa bất chấp con bé Uyên quấy dì suốt cuộc hành trình,
bất chấp ba tôi mới tập đi lại được, chân rất yếu, lúc nào cũng cần dì dìu đỡ.
Chỉ có niềm vui bất tận của một gia đình hạnh phúc trong chuyến đi chơi ấy. Tôi
hỏi dì:
- Cái gì làm dì vui nhất hôm
nay?
- Dì vui vì Quang đã đủ bản lĩnh để trở lại đời. Dì
vui vì đã trả lại cho mẹ con những đứa con nguyên vẹn như ngày nào, còn lời thêm
cục vàng này nữa nè - dì cười chỉ vào bé Uyên. Ngày tôi xúng xính lên nhận bằng
tốt nghiệp, dì dẫn theo một chàng trai trẻ lên tặng hoa cho tôi. Trẻ là vì anh
ta chưa có vợ, so với tôi đã có con gái lên năm, chứ thật ra anh ta đã hơn ba
mươi tuổi, là một bác sĩ trong khoa của ba tôi, đã âm thầm theo đuổi tôi từ
nhiều năm nay. Mắt dì lấp lánh vẻ tinh nghịch và bí hiểm của bà mẹ đang mưu toan
kiếm chồng cho con gái. Tôi vừa buồn cười vừa... tức, ngùng ngoằng bỏ
đi:
- Con không thích cái trò mai mối ấy. Con đâu có sợ
lỡ thì...
- Ây dà, cái giọng này dì đã nghe ở rất nhiều cô
gái tân thời rồi. Nhưng cuối đời nhiều người mới nuối tiếc vì bỏ qua cơ may hạnh
phúc gia đình. Con ơi nghe dì đi. Con còn lỡ dở vầy mãi dì không yên tâm. Khi
nào con với em Quang có gia đình yên ấm hết thì dì mới hả
lòng.
Ước mơ của con người quá nhiều. Ước mơ của bà mẹ
dành cho con còn nhiều hơn. Dì trù liệu đủ mọi kế hoạch cho tôi, cho em Quang.
Dì còn tính sẵn một tương lai dài thăm thẳm cho con bé Uyên vừa tròn năm tuổi,
cho cả ông già gần đất xa trời là ba tôi, chỉ riêng mình dì không dự định một
điều gì.
***
Một buổi sáng đẹp trời, mọi người đều đã tỉnh giấc,
chỉ riêng dì đi vào cõi vĩnh hằng. Dì từ giã cuộc đời nhẹ nhàng bình yên đến nỗi
cả ba, cả tôi, hai bác sĩ trong nhà, đều không muốn truy lùng nguyên nhân để
không làm tổn hại đến thân xác dì. Dì đang ngủ yên lành hay dì đang đi tìm mẹ
tôi, hãnh diện khoe với bà rằng dì đã làm xong ước nguyện của
bà.
Bên mộ dì, thằng Quang gào khóc nức nở. Khi mẹ tôi
chết, nó còn quá bé để có thể đau đớn thống thiết như thế. Còn tôi, cả hai đám
tang tôi đều không khóc. Chỉ có những giọt lệ chảy trong tim tôi không ai thấy
được. Vì nó đọng ở trong tim nên lòng tôi luôn nhức
nhối...