(Tài liệu dành cho các Phật tử)
Chúng ta thường đi tìm một cái gì bên ngoài để mang
lại cho mình hạnh phúc như vật chất, nhà cửa, xe hơi, máy móc, tiện nghi … hoặc
tình cảm gia đình, thân quyến, bạn bè, người yêu … hoặc danh vọng, địa vị, lý
tưởng. Ta khát khao tìm kiếm vì tưởng mình nghèo nàn, thiếu thốn, tâm luôn
phóng ra ngoài chạy theo trần cảnh. Bài quán chiếu dưới đây nhắc bạn nhớ lại những
viên ngọc quý mà bạn đã có, chỉ cần lấy ra dùng là sẽ có hạnh phúc.
Sau đây là 7 điều hạnh phúc cần quán chiếu:
1/ Ta đang còn sống.
2/ Ta có sức khỏe.
3/ Ta có đủ sáu căn.
4/ Ta có tự do.
5/ Ta có tiện nghi vật chất.
6/ Ta có tình thương.
7/ Ta có sự hiểu biết.
***
1/ Ta đang còn sống.
Trên đời này quý nhất là sự sống. Tất cả sinh vật từ
côn trùng, sâu bọ, thú vật cho đến con người, loài nào cũng tham sống sợ chết.
Giả sử bây giờ phải lựa chọn giữa trúng số độc đắc mà chết và sạt nghiệp mà
sống thì bạn sẽ lựa cái nào? Ở đời ai cũng lo đi tìm tiền của, nhưng thật ra
tiền của chỉ để bảo đảm sự sống an toàn, tiện nghi. Có nhiều người giàu sang
sẵn sàng chi hết tiền của để cứu lấy mạng sống. Như thế đủ thấy sự sống quý hơn
tiền bạc, quý hơn gấp trăm ngàn, triệu ngàn lần. Ngay cả một tỷ đô la cũng
không mua nổi mạng sống khi bị bệnh ung thư hay sida (aids). Vậy mà sáng nay mở
mắt thức dậy còn sống, bạn có thấy mình hạnh phúc không?
Mỗi khi cảm thấy khổ đau, chán nản hay tuyệt vọng
thì hãy nhớ lại ta đang còn sống đây. Còn sống thì còn tất cả.
2/ Ta có sức khỏe.
Sự sống quý nhất trên đời, sức khỏe quý nhất trong
sự sống. Có sức khỏe không có nghĩa là phải khỏe như lực sĩ thế vận hội mà chỉ
cần không đau nhức, bệnh hoạn, không có bệnh trầm kha, nan y, v.v… Ở đời mấy ai
tránh khỏi bệnh tật, không bệnh này thì bệnh nọ. Bệnh nặng như ung thư hay sida
phải có thuốc giảm đau như morphine mới chịu nổi, nếu không thì đau đớn rên
siết như bị hành hình ở địa ngục, bệnh nhẹ như cảm cúm, sổ mũi, nhức đầu cũng
làm cho ta mệt mỏi, khó thở, đau nhức. Mỗi khi khỏe mạnh, không bệnh hoạn thì
ta hãy mừng rỡ ý thức đó là một hạnh phúc. Có nhiều tiền mà bệnh hoạn liên
miên, ăn không được, ngủ không yên, hết nằm nhà thương này đến nhà thương nọ,
có tiền như vậy đâu có sướng!
Mỗi khi cảm thấy khổ đau, chán nản hay tuyệt vọng
thì hãy nhớ lại ta đang còn sức khỏe đây. Còn sức khỏe thì còn làm được tất cả.
3/ Ta có đủ sáu căn (mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý).
Có nguời đầy đủ sức khỏe nhưng lại bị mù, điếc, hoặc
câm, què, tàn tật, v.v… Những người này dù có tiền, có sức cũng đâu sung sướng
gì! Bạn có thể tưởng tượng nếu bây giờ bị mù thì bạn sẽ ra sao? Chỉ cần nhắm
mắt lại trong năm, mười phút đi tới đi lui trong nhà mình xem. Bạn có hiểu được
nỗi khổ của người mù không? Vậy mà bạn đang còn đôi mắt sáng thấy được trời
xanh, mây trắng, tai nghe được chim hót, nhạc hay, mũi ngửi được mùi cơm thơm,
miệng nói năng được với người thương, thân không què quặt, tâm không điên loạn.
Như vậy còn đòi hỏi gì hơn? Chỉ cần mất đi một căn thôi đời bạn sẽ mất đi rất
nhiều ý nghĩa.
Dù ở trong cảnh khổ nào đi nữa, nhớ lại mình còn
nguyên vẹn sáu căn cũng đủ an ủi và xóa tan đi mọi niềm đau.
4/ Ta có tự do.
Tự do ở đây là không bị tù đày chứ không có nghĩa
chính trị hay tôn giáo. Bởi vì theo giáo lý, tất cả chúng ta đều là tù nhân của
ba cõi sáu đường. Chỉ khi nào thoát khỏi sinh tử luân hồi mới thực sự là tự do.
Hiện tại bạn có đang ở tù không? Có đang bị trói
buộc, xiềng xích không? Có ai cấm bạn đi đứng nói năng, ăn uống không? Có ai
đánh đập theo dõi kiểm soát bạn không? Bạn có biết đời sống trong tù ra sao
không, dù đó là tù ở Pháp, ở Mỹ? Có thể bạn nghĩ tù ở các xứ văn minh giàu có
thì sướng hơn ở xứ nghèo chăng? Ở Mỹ nhân viên cai tù không hành hạ tù nhân
nhưng chính những người tù đánh đập, áp bức, hiếp dâm lẫn nhau rất dã man.
Ngay bây giờ nhìn lại, bạn có thấy mình được tự do
đi đứng nói năng không? Nhớ ai thì lên xe rồ máy đi thăm, thèm ăn món gì thì ra
chợ mua hoặc đi nhà hàng, v.v… Có biết bao người đang bị tù đày khổ sở, trong
đầu chỉ ao ước được tự do như bạn là họ sung sướng lắm. Vậy mà đang sống tự do
bạn có cảm thấy hạnh phúc không? Nếu không thì bạn hãy ý thức và nhớ lại đi,
đừng để khi mất tự do rồi mới mơ ước thì quá muộn.
5/ Ta có tiện nghi vật chất.
Tiện nghi vật chất không hẳn là nhà cao cửa rộng, xe
hơi, ti vi, tủ lạnh, máy giặt, máy rửa chén, v.v… Tiện nghi ở đây là những thứ
căn bản mà phần đông chúng ta đều có, đó là cơm ăn, áo mặc, chỗ ở che mưa nắng,
không phải đi ăn xin, ngủ đầu đường xó chợ. Nhiều người ở Việt Nam vẫn tưởng
rằng sống ở Pháp hay Mỹ chắc sướng lắm vì đầy đủ tiện nghi, họ đâu biết là ở
đâu cũng có kẻ giàu người nghèo. Ngay tại Paris, thủ đô ánh sáng, hàng ngày vẫn
có nhiều người ăn xin vô gia cư, tiếng pháp gọi là SDF (sans domicile fixe),
ngửa tay đi xin tiền trong xe điện ngầm (métro), tối đến họ chui vào những gầm
cầu thang để ngủ. Nhìn lên chẳng bằng ai, nhưng nhìn xuống thì ta vẫn còn may
mắn hơn nhiều người. Hãy nhìn lại hoàn cảnh của mình, bạn có đói đến nỗi thiếu
ăn không? Có nghèo đến nỗi không còn mảnh vải che thân? Nếu chưa đến nỗi như
vậy thì bạn hãy xem mình đầy đủ. Khi tâm biết đủ (tri túc) thì bao nhiêu cũng
đủ, khi tâm tham muốn đòi hỏi thì bao nhiêu cũng không đủ. Người biết đủ là
người giàu có hạnh phúc vì không thấy thiếu thốn, người tham lam keo kiệt dù có
nhiều tiền vẫn là người nghèo vì không bao giờ thấy đủ.
6/ Ta có tình thương.
Nhiều người khổ sở vì cảm thấy cô đơn, không có ai
thương mình hết. Không ai thương mình bởi vì mình đâu có thương ai. Khi trong
lòng ta tràn đầy tình thương thì tự nhiên nó tỏa ra và mọi người sẽ tìm đến.
Giống như mùa xuân hoa nở thơm ngát thì tự động ong bướm bay tới xung quanh. Ai
cũng có một trái tim, tiếng Hán là tâm, bản chất của tâm là thương yêu. Ta có
dư tình thương cho chính mình và cho kẻ khác. Chỉ cần nhớ lại mình có trái tim
thương yêu và đem ra sử dụng. Nếu chưa nhớ thì bạn hãy thực tập phép quán từ bi
ở phần trước.
Hiện tại bạn có ai là người thân thương không? Có
cha mẹ, anh em, vợ con, bạn bè không? Có ai đang thương và lo lắng cho bạn
không? Có tình thương, biết thương và được thương là một hạnh phúc lớn nhất
trên cõi đời này.
7/ Ta có sự hiểu biết.
Hiểu biết ở đây là hiểu biết đạo lý chứ không phải
kiến thức bằng cấp. Không kể những người kém may mắn về khả năng tư duy mà ngay
cả những người bình thường cũng chưa chắc có sự hiểu biết về nhân quả và đạo
đức. Đầu óc ta còn sáng suốt, tỉnh táo, lại gặp được Phật pháp, học hiểu giáo
lý giải thoát, đó là một duyên lành hy hữu khó gặp được.
***
Nếu quán chiếu những
điều trên chưa đủ để cho bạn hạnh phúc thì bạn cần phải "hạ sơn” đi vào cuộc
đời để tiếp xúc với những người sắp chết, người bệnh tật để thấy họ khổ ra sao,
tiếp xúc với người tàn tật, người tù, người ăn xin thì bạn sẽ thấy mình vẫn còn
hạnh phúc.
