Nhiều người có chỉ số IQ cao nhưng lại không thành công lắm trong công việc. EQ sẽ là một sự bổ sung cần thiết để đảm bảo thành công.

Tôi có người bạn học thời phổ thông. Là một học sinh đứng đầu lớp, anh ấy được điểm cao ở hầu hết các môn học và là niềm tự hào của gia đình, bạn bè. Tuy vậy, anh không thành công khi đi xin việc. Được khá nhiều công ty mời chào nhưng kết quả phỏng vấn của anh không tốt. Đến nay, anh vẫn không thăng tiến trong nghề nghiệp. Trái ngược với anh, một số người bạn cũ khác của tôi có kết quả học tập không tốt lắm, nhưng lại rất thành công sau này.

Trong cuộc sống, chúng ta gặp không ít những câu chuyện như vậy. Vấn đề đặt tra là tại sao những người có vẻ như thông minh hơn lại không thành công trong công việc? Đằng sau nghịch lý ấy là gì?

- Chỉ số IQ và chỉ số EQ

Trí thông minh (intelligence) được đo bằng chỉ số IQ (Intelligence Quotient). IQ đo lường khả năng trí tuệ, hiểu biết tốt, xử lý tình huống nhanh, suy nghĩ logic, phản biện, nhạy bén trong tư duy… Bạn có trí nhớ, khả năng phán đoán tình huống tốt và khi đương đầu với những bài toán khó, ít khi bạn gặp thất bại. Vì thế, người thông minh luôn dẫn đầu và đạt điểm cao trong các môn học thiên về tính toán. Tuy nhiên, “bài toán cuộc sống” thì khác, nó đòi hỏi sự “nhạy cảm” nhiều hơn.

Hiện nay, người ta hướng sự quan tâm đến một chỉ số khác. Đó là EI (Emotional Intelligence, trí tuệ cảm xúc) đo bằng EQ (Emotional Quotient, chỉ số cảm xúc). EQ là khả năng biết kiểm soát cảm xúc của bản thân, người khác hay một nhóm nào đó. Những người có chỉ số EQ cao có khả năng nhận biết, điều khiển và sử dụng cảm xúc của mình hiệu quả. Người đạt EQ cao có tấm lòng rộng mở, quyết tâm học hỏi, biết quan tâm đến người khác, cá tính mạnh mẽ và kiên trì theo đuổi ước mơ, hoài bão tốt đẹp.

Trong một thời gian dài, chỉ số IQ được các doanh nghiệp xem là một tiêu chí quan trọng để tuyển mộ nhân tài. Họ tin rằng người đạt IQ cao có xác suất thành công nhiều hơn. Tuy vậy, một số công trình nghiên cứu gần đây cho thấy chỉ 25% số người thành công có chỉ số IQ cao hơn trung bình. Nghĩa là, chỉ số IQ không giả thích được sự thành công vượt trội của 75% số người còn lại. (Kết quả nghiên cứu này không tính đến năng lực chuyên môn).

Daniel Goleman, chuyên gia hàng đầu về EQ, trong cuốn sách “Trí tuệ xúc cảm”, cho rằng, EQ là yếu tố quyết định sự thành công trong cuộc sống và công việc.

- IQ điều kiện cần, EQ điều kiện đủ

Hiện nay, các doanh nghiệp thường sử dụng bài kiểm tra IQ như một điều kiện cần trước khi vào các vòng phỏng vấn sâu. Trưởng phòng nhân sự của một công ty lớn chia sẻ: “Hầu như chúng tôi áp dụng bài kiểm tra IQ cho tất cả các vị trí trong doanh nghiệp. Các ứng viên chỉ cần vượt qua mức trung bình để vào vòng sau. Chúng tôi quan niệm bài kiểm tra IQ là “mức sàn” mà ứng viên cần vượt qua”. Như vậy, IQ là điều kịên cần đối với một công việc. Tuy nhiên, nó không thể hiện sự “vượt trội”. Có thể thấy, IQ là điều kiện cần thì EQ là điều kiện đủ để quyết định sự thành công trong công việc. Tất nhiên, có những công việc đòi hỏi trí tuệ nhiều hơn cảm xúc như tính toán, kỹ thuật… Cũng có những công việc đòi hỏi cảm xúc nhiều hơn trí tuệ như những công việc liên quan đến hoạt động xã hội.

Ngày nay, chỉ số EQ rất phổ biến trong việc tuyển dụng của các công ty Mỹ. Hiện nay, một số doanh nghiệp Việt Nam đã bắt đầu coi EQ là một chỉ số cần thiết khi tuyển dụng.

- Nâng cao năng lực cảm xúc

IQ ít thay đổi, EQ lại có thể được rèn luyện và thay đổi. Theo Goleman, chúng ta cần có những năng lực cảm xúc cá nhân. Đó là năng lực tự nhận biết, tự điều chỉnh, tạo động lực và các năng lực cảm xúc xã hội nhưng năng lực cảm thông, giao tiếp xã hội. Ngoài ra, năng lực giao tiếp xã hội của một người có thể kể đến là năng lực truyền đạt thông tin, quản lý xung đột, lãnh đạo, tạo sự thay đổi, hợp tác… Có nhiều cách để có thể rèn luyện năng lực cảm xúc của bạn, tuy nhiên dưới đây là những thói quen phổ biển nhất:

+ Bước 1: Nhận biết cảm xúc của bản thân.

Con người hiện đại sống trong “thế giới phẳng”, mọi việc có thể nắm bắt rất nhanh, nhưng cảm xúc không thể theo kịp đà phát triển này. Cần có những giờ phút tĩnh tâm để cảm nhân cảm xúc bản thân, phân tích và hiểu rõ nó. Hãy theo một lớp tập Yoga. Điều đó giúp bạn “tĩnh tâm” và có nhiều thời gian để khám phá những ngóc ngách tâm hồn mình. Hãy tập những thói quen như: mỗi tháng đọc một cuốn sách tâm lý, mỗi tuần xem một bộ phim…

Năng lực tư nhận biết cảm xúc bạn thân giúp chúng ta biết rõ cảm xúc hiện tại và vai trò quan trọng của nó đối với kết quả công việc. Biết tự đánh giá bản thân còn giúp ta hiểu điểm mạnh, điểm yếu, can đảm thể hiện những suy nghĩ chưa được chấp nhận và dám theo đuổi cái đúng.

+ Bước 2: Điều tiết xúc cảm

Giảm các tình huống gây cảm xúc xấu, đầu tư vào các tình huống tạo cảm xúc tốt. Tập diễn đạt bằng lời nói cho chính mình nghe được cảm xúc của mình. Hãy ghi lại những cảm xúc của bạn như ghi nhật ký. Chúng ta nên bắt đầu từ các xúc tác cơ bản: khứu giác, vị giác, thính giác, thị giác, xúc giác. Sau đó hướng đến sự đồng cảm với gia đình, lan rộng ra bà con làng xóm, xã hội, quốc gia… Năng lực tự điều tiết cảm xúc bốc đồng, bình tĩnh, lạc quan ngay cả trong những thời điểm khó chịu nhất.

+ Bước 3: Truyền cảm xúc đến người khác

Chia sẻ nguồn cảm xúc phong phú của mình và khơi dậy cảm xúc nơi người khác có thể giúp bạn cảm nhận, dự đoán được cảm xúc và hoàn cảnh củ họ. Từ đó, bạn có thể chủ động bày tỏ sự quan tâm của mình đố với họ.

Các nhà tâm lý học ngày càng đánh giá cao vai trò của cảm xúc và ảnh hưởng của nó đến đời sống con người. Khi trái tim điều khiển cảm xúc, khiến chúng ta sẽ tăng cường được ý thức về thế giới xung quanh, thêm dư vị cho cuộc sống. Kết quả là chúng ta có trí tuệ và nhân sinh quan mới.

Cần chân thành, ghi nhận những tiến bộ đạt được, không nên mong đợi được giải thoát khỏi những cảm giác khó chịu ngay lập tức. Mỗi thành công đều tạo thêm năng lượng và nhiệt huyết mới.

Chắc hẳn, bạn sẽ cảm nhận rằng những năng lực trên tuy hết sức bình thường; nhưng lại là những phẩm chất lý tưởng của mỗi cá nhân trong môi trường làm việc. EQ sẽ là chìa khoá mở ra cánh cửa thành công cho mọi người. Hãy kiên nhẫn rồi chúng ta sẽ nhận biết, kiểm soát bản thân tốt hơn. Nhờ đó, chúng ta hiểu biết sâu sắc hơn về xã hội, giao tiếp với người khác hiệu quả hơn và gặt nhiều thành công hơn trong công việc và cuộc sống.