Vào một
lúc nào đó ... ta phải chi xài tuổi trẻ của mình một cách hợp lý, dù đang bị
trăm thứ cơm áo gạo tiền ràng buộc...
Tháng
4.2014, tôi đi Tây Ninh. Buổi chiều hôm ấy ngồi trong quán cà phê, nói chuyện
với một em trai 17 tuổi. Nhà em ở huyện Bến Cầu. Nghỉ học giữa chừng, em đi làm
giữ xe ở quán cà phê, một tháng kiếm 2 triệu, chủ quán bao cơm.
Em ngồi
như vậy từ 7 giờ sáng đến 11 giờ tối, cùng với một người nữa, có thay phiên để
nghỉ ngơi chút đỉnh trong giờ vắng khách. Mỗi ngày em kiếm được chừng 70.000
đồng. Em không phải người trẻ đầu tiên tôi gặp phải bán đi thời gian tuổi trẻ
của mình để kiếm đủ số tiền lo hai bữa ăn và giúp đỡ một người thân nào đó
trong cuộc sống thường nhật.
Ở Sài Gòn
cũng không khác. Hàng chục ngàn em trai, em gái, 13 -15 tuổi, trẻ trung, xinh
đẹp, lơ ngơ vào thành phố, làm một công việc gì đó như giữ xe, ngồi ghi vé xe,
ngồi xếp trái cây, đứng xếp sữa lên kệ, ngồi đánh dấu người ra vào cơ quan ...
Những công việc ấy có ưu điểm: đem lại miếng ăn - vốn cực kỳ ngặt nghèo và khó
khăn với những đứa trẻ ở nông thôn, sinh ra trong gia đình nghèo khó và không
có việc làm. Em nói với tôi: "Em may mắn có việc, chứ bạn em ngồi quán cà phê
cả ngày, không việc làm, lại nợ tiền ... cà phê”.
Chuyện nói
ra như đùa. Thật là một tin mừng vì cuối cùng những người trẻ ở nông thôn cũng
tìm được việc gì đó làm, kiếm được chút tiền cho bữa ăn hàng ngày, và họ không
phạm tội ác gì ghê gớm vì ... quá rảnh. Nghĩ như vậy cho lạc quan, bởi còn biết
bao người trẻ ngoài kia la cà ngoài quán game, thất nghiệp thành trộm cướp, lưu
manh, ăn bám gia đình.
Nhưng
tương lai của họ là gì, nếu những năm tháng đáng giá nhất này, họ chỉ ngồi để
kiếm tiền? Họ ngồi hết 8 tiếng, 12 tiếng rồi trở về nhà, ngã lăn trên những tấm
chiếu tạm bợ của phòng trọ, ngủ say ngất đi, để rồi sáng mai lại tỉnh dậy, ngồi
tiếp những ngày tháng khác hòng có tiền lương mỗi tháng. Họ không tiến triển
chút nào trong nghề nghiệp, hoặc có thêm rất ít chuyên môn, vì chuyên môn chính
chỉ là ngồi, nhìn, đứng, đi lại, hỏi han, dắt xe.
Đó là các
nghề lương thiện. Nhưng đó là các nghề bán đổi tuổi trẻ và thời gian để lấy
tiền mưu sinh, nơi các ông bà chủ nhìn vào bạn, thấy bạn 18 - 20 tuổi, trẻ khỏe,
xinh đẹp, có thể dắt xe không mỏi tay, đứng lâu không mỏi chân, hay xinh đẹp
cho khách đến nhìn cho đẹp mắt (giống một cái bình hoa). Người ta trả tiền để
mua tuổi trẻ và tháng ngày của bạn, với giá 100.000 đồng/ 24 giờ. Giá siêu rẻ!
Tôi quen
một thầy giáo, ông rất giỏi tiếng Anh. Khi ông theo một chương trình nghiên cứu
đi Mỹ, chúng tôi ngồi nói chuyện. Ông kể rằng năm ông 14 tuổi, vì gia đình gặp
nạn, cha ông đi tù, mẹ ông từ người làm công chức phải ra hàng chạy chợ kiếm
tiền nuôi 4 đứa con. Ông "đã lớn” nên phải theo mẹ ra chợ giữ xe, nghỉ học sớm.
Hàng ngày ông xé một trang trong quyển từ điển tiếng Anh loại rẻ tiền mà ông
mua ở một hàng sách cũ, dắt theo trong người, rồi ra bãi giữ xe.
Hết ngày
hôm đó, dù có phải dắt xe hay không dắt xe, đông khách hay không đông khách,
ông cũng quyết phải học thuộc các từ trong ấy, dùng bút chép lung tung vào
quyển vở mang theo. Quyển từ điển vơi dần, ông cũng thuộc thêm nhiều từ, nhiều
câu, cộng với mấy quyển sách học viết, ông tự học tiếng Anh và vẫn đi giữ xe,
kiếm tiền phụ mẹ nuôi em. Khi tiễn ông ra sân bay, tôi không thể tin người đàn
ông chững chạc và thành đạt trước mắt mình lại từng (lúc 14 tuổi) đi giữ xe,
chạy chợ và học thành thạo một ngôn ngữ.
Khi nhìn
thấy những ánh mắt trẻ làm các nghề ngồi, nghề giết thời gian đổi tiền, tôi
nghĩ tới ông, nghĩ tới cả những người Nhật tôi từng gặp, đi một chuyến tàu 20
phút về nhà cũng giở sách ra đọc, coi như đọc được vài trang. Mỗi ngày người
công chức Nhật đi làm đọc 3 trang sách, 30 ngày là được 30 trang từ điển và 90
trang sách. Cái thời gian ngắn ngủi, ngán ngẩm và tiêu tốn mà các bạn đang phải
đem ra để đánh đổi lấy tiền ăn, tiền sống, thực ra cũng có thể tận dụng theo
một cách khác.
Bạn có thể
đọc hết một quyển sách trong 3 tháng, có thể chậm hơn một em sinh viên ngồi cả
ngày trong thư viện. Bạn có thể học hết một quyển chuyên đề trong 4 tháng, càng
chậm hơn so với một người có chuyên ngành và được cha mẹ trả tiền cho đi học.
Nhưng dù chậm trễ đến vậy, bạn cũng đang tiêu xài những khoảnh khắc ngắn ngủi
một cách có ích, thay vì ngán ngẩm ngồi nhìn khách vào tòa nhà, ngán ngẩm ngồi
canh kệ thuốc lá, ngán ngẩm ngồi chờ khách ra xe, ngán ngẩm mở những clip hài
trên mạng cho nhau xem, cười hề hề, xem truyện sex (nên đọc khi về nhà ngủ),
check Facebook, tán dóc điện thoại, tốn tiền xem hàng online giá rẻ mà không có
lúc nào đi mua được.
Lâu rồi,
trên đài phát thanh tôi từng nghe, có kể chuyện một anh chế máy nông cụ. Người
ta hỏi anh vì sao làm công chức giấy tờ lại biết chế máy cho nông dân, mà chế có
vẻ thực tế vậy. Anh kể, hàng ngày tôi đi làm, đều phải ngồi xe công ty một
tiếng để tới thành phố vào làm. Một tiếng đó tôi ngồi đọc sách, vẽ mẫu, xong
đâu đấy thì chế thử, cuối cùng cũng ra.
Vậy là khi
vài chục người khác cùng công ty trên chuyến xe của anh đang ngủ, đang tán dóc,
đang nghe nhạc, đang nói xấu đồng nghiệp, thì anh ta đọc sách. Với một năm đi
làm, anh ta vừa có lương, vừa "thặng dư” được 200 - 300 giờ đọc sách, tức là
tương đương 8 - 12 ngày đọc sách 24 giờ liên tiếp. Mớ kiến thức tưởng chừng đùa
giỡn của anh công chức, trang từ điển tưởng chừng xé ra chơi của ông thầy, gom
lại đã thành một tương lai rất khác của người ta – khi ta trẻ và thừa thãi thời
gian để tiêu phí.
Bây giờ
còn dễ hơn xưa cả trăm lần. Lúc trước, ông thầy tôi phải tốn công xé giấy, anh
công chức phải vác sách theo. Chớ bây giờ, ai cũng có cái điện thoại để nghe
nhạc, chơi Facebook, xem phim, xem clip hài. Mấy cái điện thoại đó có thể xem
được vô số loại sách vở trên đời, cứ mở ra nhìn vô là thấy thứ để đọc.
Thôi mình đừng
ngồi ngơ ngác nhấn chìm thời gian nữa ... chỉ để đổi lấy vài triệu ít ỏi cho
cơm áo hàng ngày. Mình phải biết một thứ gì đó thật tốt, phải có một "chuyên
môn” gì đó, dù nhỏ tí xíu và đơn giản, phải có tri thức cho chính mình, dù ít
hay nhiều. Trong một bài nói chuyện tôi từng nghe, bà diễn giả bảo bà cực kỳ
ngạc nhiên về sự thay đổi của công nhân Trung Quốc, ở khu công nghiệp bà khảo
sát, có những lớp dạy tiếng Anh cả 2 - 3 giờ sáng, dạy theo bất cứ ca nào có
công nhân cần học. Và giờ thì giá tiền lương công nhân Trung Quốc hết rẻ nhất
rồi vì họ chăm quá mà.
Hãy tưởng
tượng mà xem, khi bạn 18 - 20 tuổi, người ta sẵn sàng thuê bạn để ngồi, để làm
bảo vệ, làm tiếp viên, làm nhân viên đón khách ... vì bạn trẻ, đẹp, có nụ cười
tươi, có sức khỏe, có vóc dáng. Đến khi bạn 40 tuổi, nhan sắc tàn, sức khỏe
xấu, vóc dáng béo phệ, và bạn vẫn chẳng biết làm gì hơn là bán thời gian của
mình để ... ngồi, khi đó liệu có còn ai thuê bạn không? Và với "năng lực làm
việc” như thế thì những ngày cuối đời của bạn sẽ trôi qua như thế nào? Ngay từ
bây giờ, bạn đã có thể hình dung ra được rồi phải không?