"Chưa một thể chế chính trị nào lạitrở thànhđề tài và nguồn cảm hứngđối với truyền thông như thời của nhữngtổng thống Mỹhiện đại" - trích cuốn sách"The American Democracy"của tác giả Thomas E.Patterson.

Tuần Việt Nam xin trângiới thiệu cuốn sách The American Democracy (Tạm dịch: Nền chính trị nước Mỹ) của GS.Thomas E.Patterson. Trong đó, trích đăng chương 12: Tổng thống: Người chèo láiđất nước. Chương 12 của cuốn sách The Democracy American đề cập đến 5 yếu tố chính ảnh hưởng đến quyền lực và uy tín của một vị tổng thống Hoa Kỳ. Đó là: - Kỳ vọng của công chúng, các cuộc khủng hoảng quốc gia và những thay đổi của nước Mỹ và quốc tế là những điều kiện cần để nước Mỹ có một vị tổng thống quyền lực. Nếu thiếu tất cả những yếu tố đó, tổng thống Mỹ chỉ đơn giản là người được bầu chọn sau một cuộc bầu cử quốc gia mà thôi. - Các chiến dịch vận động tranh cử tổng thống Mỹ là một cuộc chạy đua marathon mà ở đó, các ứng cử viên phải lên kế hoạch cho một chặng đua dài và gian nan. Họ sẽ là trung tâm của trong chiến dịch vận động tranh cử của mình và phụ thuộc vào kết quả của từng chặng bầu cử cũng như nhóm ủng hộ. Một chiến dịch vận động tranh cử được đánh giá cao là một cuộc vận động mà ở đó, ứng cử viên chứng minh được rằng họ không chỉ là trung tâm trong chiến dịch của họ, mà họ là trung tâm của cả hệ thống chính trị Mỹ. - Một vị tổng thống hiện đại không thể thành công nếu không có sự hỗ trợ to lớn của hệ thống trợ lý, chuyên gia cố vấn và những nhà quản lý tài ba. Nhưng biết vượt lên trên những ảnh hưởng của những người giúp việc này cũng là một trong những phẩm chất mà người ta đòi hỏi ở một vị tổng thống Mỹ trong tương lai. - Tổng thống Mỹ được bầu ra sẽ là người đứng ở vị trí của giám đốc bán hàng để chắc chắn rằng họ đang được lắng nghe, nhưng họ lại là người dẫn dắt. Tổng thống phải giúp đỡ và đáp ứng những yêu cầu của những nhóm lợi ích, bởi chính nhóm này cũng đã từng như vậy với tổng thống từ khi ông này còn đang vận động tranh cử. - Ảnh hưởng của Tổng thống Mỹ lên nền chính trị nước Mỹ là rất lớn. Việc một tổng thống thành công hay thất bại trong điều hành phụ thuộc rất nhiều vào hoàn cảnh chính trị, lịch sử, cá tính và trình độ của tổng thống cũng như sự ủng hộ, giúp đỡ của Quốc Hội hay những nhóm lợi ích trong nước và quốc tế trong lĩnh vực chính trị.

Bìa cuốn sách American Democracy củatác giả Thomas E.Patterson,
NXB: Mc Graw Hill,tái bản lần thứ 8, 2007)

Câu chuyện "thăng hoa - xuống dốc" lòng tin của người dân và sự ảnh hưởng đến nền chính trị Mỹ

Trong thời gian là Tổng thống Hoa Kỳ, uy tín củaông George W.Bush đã có lúc bị suy giảm một cách nghiêm trọng. Nhất là vào những thời điểm nền kinh tế Mỹ suy yếu mà Tổng thống không thi hành đủ những biện pháp cần thiết để vực nền kinh tế nước này đứng lên.

Hồi đầu năm 2001, Tổng thống Mỹ đã từng chịu sức ép lớn sau khi Thượng nghị sĩ Đảng Cộng hòa James Jeffords, bang Vermont rời khỏi Đảng Cộng hòa khiến Đảng này mất quyền kiểm soát Thượng viện trong 5 tháng.

5tháng đầu sau khi đắc cử, Tổng thống Bush được báo chí và dân chúng Mỹủng hộ, nhưng sau đó, họ lại tỏ ra thờ ơ với ông.

Tất cả đã thay đổi vào ngày 11/9/2001 lịch sử. Sau khi tòa nhà tháp đôi ở Trung tâm Thương Mại Mỹ và Lầu Năm Góc bị tấn công, người Mỹ bỗng trở nên đoàn kết, nắm chặt tay nhau xung quanh vị Tổng thống của mình.

Về phía mình, Tổng thống Bush đã tuyên bố nước Mỹ sẽ không dừng lại chừng nào những tên khủng bố còn chưa bị trừng trị đích đáng và mạng lưới tổ chức khủng bố quốc tế còn chưa bị phá hủy.

Lập tức, tỷ lệ dân Mỹ ủng hộ Tổng thống tăng vọt lên 96% -mức cao kỷ lục đối với một vị Tổng thống trong lịch sử nước Mỹ. Ngay cả Tổng thống Franklin RoosevelthayHarry Truman cũng chưa bao giờ nhận được tỷ lệ ủng hộ cao đến thế trong Thế chiến thứ II.

Hai năm tiếp theo,nhờ sự ủng hộ của dân chúng, Tổng thống Bush đã dẫn dắt nước Mỹ dấn thân vào cuộc chiến tranh với Afghanistan và Iraq như một phần của "cuộc chiến chống khủng bố."

Đến năm 2005, tất cả mọi thứ lại một lần nữa thay đổi với ông Bush. Lần này là do cuộc chiến tại Iraq mà nước Mỹ khởi xướng đã kéo theo những hậu quả mà chính phủ Mỹ không lường hết được: Liên tiếp xảy ra các cuộc tấn công quân lính Mỹ ở Iraq, thất bại trong việc tìm kiếm vũ khí hủy diệt như lời Mỹ buộc tội chính quyền Saddam Hussein, và chi phí cho cuộc tái thiết đất nước Iraq lên đến con số khổng lồ... Đó là tất cả những yếu tố ăn mòn lòng tin của dân Mỹ đối với Tổng thống của mình.

Nhưng Tổng thống Bush vẫn tiếp tục tái đắc cử nhiệm kỳ thứ 2 vào năm 2004. Duy có điều đó là thắng lợi kém vinh quang nhất trong các cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ kể từ thời Harry Truman (1948).

Việc tái đắc cử của Tổng thống Bush trong nhiệm kỳ thứ 2 của mình có cải thiện đôi chút kết quả các cuộc thăm dò ý kiến nhưng cũng chỉ được một thời gian ngắn. Đầu năm 2005, tỷ lệ ủng hộ đối với Tổng thống Bush lại tụt dốc thảm hại, đã có thời điểm xuống dưới 40%.

Từ "Tổng thống hoàng đế" đến "Tổng thống nguy hiểm" và"Tổng thống anh hùng"

Câu chuyện về Tổng thống Bush xét cho cùng cũng chỉ là một trong số rất nhiều câu chuyện về sự "thăng - giáng" lòng tin của người dân đối với ác đời tổng thống hiện đại.Đã qua rồi cái thời mà các tổng thống Mỹ có uy tín ổn định như thờiLyndon Johnson và Richard Nixon. Đã qua rồi thời kỳ mà lịch sử nước Mỹ ca ngợi Tổng thống của mình như một vị "Tổng thống - Hoàng đế" đầy quyền lực.

Sau những ảnh hưởng từvụ Watergate và những thay đổi của tình hình thế giới, thời Tổng thống Ford và Carter, tổng thống trong mắt người dân là một vị "Tổng thống nguy hiểm" - người đủ năng lực lãnh đạo.

Trong nhiệm kỳ của cácTổng thống Roosevelt và Kennedy, sự thành công trong việc áp dụng lại những chính sách của Tổng thống Ronald Reagan trước năm 1986 lại giúp hình ảnh Tổng thống trong mắt người dân được cải thiện. Lúc này, người ta ví Tổng thống là vị "Tổng thống anh hùng" - linh hồn của nền chính trị Mỹ.

Liên quan đến Sự kiện Vùng vịnh, Tổng thống George Bush (cha)đãđưa nước Mỹ dấn sâu vào cuộc chiến tranh năm 1991.Ông nhận được tỷ lệ ủng hộ của dân chúng khá cao - ông cũng được công chúng ưu ái dành cho cái tên "Tổng thống anh hùng".

Tổng thống Bill Clinton là vị Tổng thống đầu tiên thuộc Đảng Dân chủtáiđắc cửkể từ thời Tổng thống Franklin D.Roosevelt những năm 1930. Ông đã thi hành những chính sách hiếu chiến và khá ráo riết trong nhiệm kỳ tổng thống thứ hai của mình tuy nhiên ông lại bị "vướng" vào vụ scandal tình ái Monica Lewinsky trong thời gian ở Nhà Trắng. Vì vậy, ông là Tổng thống-bị-đặt-dấu-hỏi lớn về khả năng lãnh đạo.

Tổng thống Mỹ và thứ quyền lực bị giới hạn

Chân dung các Tổng thống Mỹ

Không một thể chế chính trị nào lại là đề tài và nguồn cảm hứng nhiều cung bậc khác nhau như thời của những tổng thống hiện đại Hoa Kỳ.Bằng cách nào đó, quyền lực chính thức củatổng thống bị giới hạn. Vì thế, nó cũng thay đổi tuỳ theo tình hình đất nước, bối cảnh chính trị vàkhả năng củangười nắm quyền.

Tổng thống Mỹ luôn là tâm điểm của quyền lực và do đó, mọi quan tâm xã hội đều tập trung vào họ. Chưa có một vị tổng thống nàocó được quyền lực tuyệt đối của mình, theo nghĩa là họ có thể điều hành đất nước của họ theo cách mà họ muốn. Sức mạnh của tổng thống chỉ là điều kiện cần. Nó còn phụ thuộc rất nhiều vào khả năng riêng của từng vị tổng thống, trong những hoàn cảnh cụ thể, và trong những tình huống đòi hỏi sự quyết định mạnh mẽ của người đứng đầu và hệ thống chính trị có ủng hộ cho việc khẳng định khả năng lãnh đạo của họ hay không.

Khi tất cả những điều kiện đó được hội tụ thì tổng thống sẽ trở nênđầy quyền lực. Khi tất cả những điều kiện đó đối nghịch với nhau, thì tổng thống Mỹ sẽ trở nên mờ nhạt.

Bảo Bình - Quỳnh Nga (Dịch từ cuốn sách American Democracy, tác giả: Thomas E.Patterson, NXB Mc Graw Hill, tái bản lần thứ 8, 2007)