Tác
giả bài viết: Thầy Viên Minh
Không
ai thích khó khăn, gian khổ đơn giản chỉ vì những điều này rất khó chịu. Nhưng
như chúng ta đã biết, không phải tất cả những gì khó chịu đều vô ích hay có
hại. Thực ra, phần lớn khổ đau giúp chúng ta thăng hoa rất nhiều phương diện
nếu chúng ta biết kiên nhẫn lắng nghe, học hỏi và chiêm nghiệm kỹ càng. Muốn
biết vàng ròng phải cần thử lửa, và như vậy muốn vượt qua những thử thách gian
khổ để hoàn thành bài học giác ngộ của mình thì trước hết bạn phải có lòng nhẫn
nại.
Khi
bạn đã có đủ nhẫn nại để vượt qua những trắc nghiệm gian khó thì đồng thời dù
không mong đợi, bạn vẫn gặt hái được những thành quả xứng đáng bất ngờ.
–
Luôn trầm tĩnh sáng suốt:
Nhẫn
nại và trầm tĩnh luôn đi đôi với nhau, nhờ đó chúng ta có đủ sáng suốt để nhận
ra sự thật. Ngược lại "giận mất khôn” luôn là nhược điểm của người thiếu nhẫn
nại.
–
Sống nhu hòa khả ái:
Người
nhẫn nại sống nhu hòa hơn cương mãnh, nên họ dễ dàng thích nghi với mọi hoàn
cảnh mà vẫn không đánh mất mình. Nói theo Lão Tử thì "Nhu thắng cương, nhược
thắng cường” nên họ được nhiều người kính yêu hơn là thù oán.
–
Tránh bệnh tật, tai họa:
Người
nhẫn nại sẽ dễ dàng tự chủ trong nói năng, hành động và suy nghĩ nên tránh được
những tai họa gây ra do nóng nảy bộp chộp. Tránh được những bệnh tật bắt nguồn
từ tình trạng căng thẳng, bức xúc.
–
Tâm thanh thản, thoải mái:
Người
thiếu nhẫn nại thường tự thiêu đốt mình bằng ngọn lửa sân hận, lo âu và sợ hãi.
Trong khi người giàu đức nhẫn nại luôn có cảm giác thư thái, an bình thoải mái.
–
Phát triển từ bi hỷ xả:
Sau
khi vượt qua được sự nóng giận trước những đối tượng không vừa lòng, tâm người
nhẫn nại trở nên dịu dàng mát mẻ, đó là biểu hiện của lòng từ ái. Đã làm chủ
được tâm sân thì lòng ganh tỵ cũng được loại trừ, vì vậy tâm thường hoan hỷ.
Đồng thời, là người từng trải nghiệm khổ đau, họ dễ dàng cảm thông và chia sẻ
với những nỗi khổ đau của kẻ khác, đó là lòng bi mẫn. Và họ cũng là người ít cố
chấp, câu nệ nên tâm dễ dàng buông xả, quân bình.
***
HỎI
& ĐÁP
?
~ Hỏi:
–
Đối với những kẻ xấu ác, có hại cho nhiều người, nếu chúng ta chỉ biết nhẫn nại
thì làm sao trấn áp hoặc ngăn chặn chúng khỏi gây ra hành vi phạm tội?
!
~ Đáp:
–
Ở đây chúng ta đang nói về đức tính nhẫn nại, chứ chưa nói đến biện pháp giải
quyết. Biện pháp thì có rất nhiều như: thương yêu, giáo dục, cải tạo, ngăn
ngừa, trừng phạt v.v.. và thậm chí khai trừ, loại bỏ,tùy theo từng đối tượng,
từng hoàn cảnh. Nhưng để thực hiện những biện pháp này một cách chính xác, có
hiệu quả, đúng đối tượng, đúng hoàn cảnh thì trước hết phải có lòng nhẫn nại.
Càng thiếu nhẫn nại, xác suất sai lầm trong xét xử càng cao. Và coi chừng xét
xử sai cũng chính là xấu ác thì làm sao cải thiện được những người xấu ác?
?
~ Hỏi:
–
Tôi có kinh nghiệm là càng nhẫn nhịn càng dễ dàng cho kẻ xấu thực hiện mưu đồ
đen tối. Dường như sự nhẫn nhịn luôn bị kẻ xấu lợi dụng, vậy có nên nhẫn nhịn
mãi không?
!
~ Đáp:
–
Thế thì xem ra bạn chưa đủ nhẫn nại hoặc còn có điều gì sai lầm trong đó, bởi
vì mặc dù bạn nói đã nhẫn nại nhưng rõ ràng là bạn vừa mới tỏ ra còn ít nhiều
ấm ức bất mãn, phải không? Nhẫn nhịn không có nghĩa là nuốt hận chịu thua để
cầu an hoặc để phục hận về sau. Người có thể nhẫn nhịn thường rất trầm tĩnh và
tự tin, vì vậy người ấy có đủ sáng suốt để tránh được những cách xử sự nóng nảy
hấp tấp, và biết sống sao cho hài hòa với mọi người, dù xấu hay tốt, một cách
hợp tình hợp lý, không độc tài cũng không xu nịnh. Nhẫn nại là mảnh đất vững chắc
thích hợp để nảy nở tình thương yêu, thông cảm và sự hiểu biết đúng đắn, nhờ đó
bạn có thể cảm hóa người xấu hơn là cạnh tranh với họ.
Chúng
ta cần phải thận trọng trong việc đánh giá người xấu kẻ tốt. Chẳng hạn như
người đối nghịch với mình chưa hẳn là xấu, kẻ ủng hộ mình chưa hẳn là tốt. Xấu
hay tốt tùy thuộc vào bản chất đạo đức của mỗi người. Nói chung, kẻ xấu thường
hành động, nói năng, suy nghĩ hại mình, hại người. Ngược lại, người tốt không
những không làm hại ai mà còn đem lại lợi ích cho mọi người. Thực ra, người xấu
thật bất hạnh, nên được thương yêu tha thứ, vì dù thế nào đi nữa, họ sẽ phải
chịu nhiều khổ đau khi phải trả cái giá cho tâm địa xấu xa tội lỗi của mình. Dù
khi nhẫn nại, nếu bạn có thể nghiêm khắc để họ khỏi quấy phá, nhưng bạn phải
chắc rằng đó không phải là phản ứng phát xuất từ giận dữ, thù ghét, mà bạn chỉ
muốn giúp họ trở nên tốt hơn hoặc ngăn chặn sự thiệt hại cho nhiều người khác
mà thôi. Bạn không nên trừng trị kẻ ác một cách chủ quan theo kiểu "thay Trời
hành đạo” mà cứ để "ác hữu ác báo” theo luật nhân quả tự nhiên.
?
~ Hỏi:
–
Một số tôn giáo tin vào thuyết định mệnh, cho rằng mọi sự đều đã được an bài.
Nhờ vậy họ dễ dàng nhẫn nại hơn. Điều đó có tốt không?
!
~ Đáp:
–
Thật sự nhẫn nại thì không do áp lực. Niềm tin ở điều gì chưa biết rõ chính là
sự sợ hãi áp lực từ bên ngoài. Nhẫn nại không có từ sự phục tùng hay do một giả
định mà vì thấy rõ vấn đề và vì sự cần thiết của chính lòng nhẫn nại. Theo Phật
giáo, nhẫn nại cũng là một hình thức chịu trách nhiệm về hành vi của chính mình
đã làm trong quá khứ, đồng thời qua hậu quả đó thấy rõ sai lầm để tự điều chỉnh
hành vi của mình. Ví dụ, một học sinh có điểm toán thấp, phát hiện ra do mình
ham chơi và thiếu chú ý. Bởi vậy,bây giờ em học hành siêng năng và chú ý vào
môn toán hơn để tự điều chỉnh sai lầm của mình và tất nhiên sẽ cải thiện được
điểm toán của em về sau. Đó hoàn toàn là do nhận thức đúng của em, không phải
do định mệnh nào từ bên ngoài.
?
~ Hỏi:
–
Có mấy người láng giềng luôn ngấm ngầm hãm hại gia đình tôi. Tôi không thể chịu
đựng được nữa. Như vậy, tôi nên cố gắng nhẫn chịu hay nên dời nhà đến nơi an
toàn để dễ dàng hành thiền hơn? Nếu chấp nhận ở lại không chịu khai thông trở
ngại làm sao tôi có thể đạt được giải thoát?
!
~ Đáp:
–
Trước khi trả lời câu hỏi, tôi xin kể vắn tắt câu chuyện Đức Phật bị sỉ nhục
khi đi vào thành Kosambi khất thực. Để trả mối thù tự ái bị tổn thương trước
đây, bà thứ phi Migandiyà xứ Kosambi đã xúi giục dân chúng mắng chửi, nhục mạ
Đức Phật một cách thậm tệ. Tôn giả Ananda thấy vậy liền xin thỉnh Đức Phật đi
qua thành khác khất thực. Đức Phật hỏi nếu qua chỗ khác cũng bị mắng chửi nữa
thì sao? Bạch Thế Tôn, thì đi chỗ khác nữa. Phật nói, nếu đi đến đâu cũng bị
mắng chửi, thì chúng ta cứ đi, đi mãi, hay sao? Này Ananda, hãy để cho phiền
não tự diệt nơi đâu chúng khởi sinh. Quả nhiên, bảy ngày sau dân chúng thành
Kosambi không còn nhục mạ Đức Phật nữa.
Đừng
tưởng rằng bạn càng tu lên cao thì càng được an toàn hơn. Ngược lại, nếu bạn
muốn được tốt hơn thì phải đối đầu với nhiều thử thách hơn. Ngay cả Đức Phật,
sau khi giác ngộ vẫn còn chịu tám nạn lớn trong đó có sự vụ mưu sát của
Devadatta. Cũng vậy, Đức Chúa bị Juda phản bội và phải chịu cực hình đóng đinh
trên thập tự giá. Thánh Gandhi bị thảm sát mặc dù chủ trương bất bạo động.
Nếu
chướng ngại là quả của nghiệp thì không có cách nào tránh né được. Như Đức Phật
dạy trong kệ Pháp Cú 127: "Không phải trên hư không, không phải giữa biển cả,
không phải vào hang sâu, không nơi nào trên đời có thể tìm thấy được chỗ tránh
quả ác nghiệp”. Vì vậy, bậc thiện tri thức sợ gieo nhân chứ không sợ gặt quả.
Nhiều người làm ác hay làm lành mà chẳng thấy báo ứng đâu cả nên không tin nhân
quả nghiệp báo, nhưng đó là vì chưa đến lúc trổ quả mà thôi.
Thực
ra, nghiệp quả có ý nghĩa giáo dục rất cao:
-
Giúp chúng ta biết chịu trách nhiệm về hành vi đạo đức của mình.
-
Chỉ cho chúng ta thấy ra nguyên nhân đã tạo ra trong quá khứ.
-
Thấy nhân thấy quả chính là thấy bản chất vô thường, khổ và vô ngã của vạn
pháp.
-
Rèn luyện cho chúng ta những đức tính cao quý như nhẫn nại, cảm thông, thương
yêu, tha thứ v.v..
Người
sẵn sàng đón nhận nghiệp quả mà vẫn định tỉnh sáng suốt, vẫn vượt khỏi tham ưu,
chắc hẳn là người đã thong dong tự tại.
Vậy
tại sao bạn không nhân sự quấy rầy của những người hàng xóm để trưởng dưỡng đạo
tâm như nhẫn nại, thương yêu, cảm thông và trí tuệ? Thật ra khi trong tâm còn
phiền não thì dù đi tới chân trời góc biển nào khổ vẫn bám theo. Chúng ta luôn
muốn đổi mới nhưng thực ra chỉ đổi cái khổ này qua cái khổ khác. Rồi chúng ta
không ngừng chọn lựa, nhưng khi đã chọn bề mặt thì chúng ta cũng phải lấy luôn
bề trái.
?
~ Hỏi:
–
Mặc dù tôi cũng tin như vậy, nhưng thật khó mà nhẫn nhục được với hạng người
vừa hung ác vừa xảo quyệt. Họ vừa ăn cướp vừa la làng, hại người này rồi đổ tội
cho người khác. Khổ nỗi họ khéo nịnh bợ cấp trên nên luôn được che chắn, ô dù.
Cho nên hạng người này cần được triệt hạ đi vì sự an lạc của mọi người, sao lại
phải cam tâm chịu nhịn với chúng?
!
~ Đáp:
–
Tôi hoàn toàn thông cảm với bạn, và hầu như phần lớn chúng ta đều muốn như vậy.
Nhưng trên thực tế triệt hạ người ác đâu có dễ, phải không? Ai mà biết chúng ta
triệt hạ họ hay họ triệt hạ chúng ta trước rồi! Dù sao, bình tĩnh chịu đựng sẽ
tốt hơn, vì cuối cùng nhẫn nại vẫn là thượng sách. Biết đâu bạn càng cố thanh
trừng gắt gao, kẻ xấu càng trở nên ma mãnh hơn, hung bạo hơn, trong khi nếu bạn
trầm tĩnh nhẫn nại thì mọi việc sẽ được giải quyết sớm sủa hơn nhiều.
Lúc
đầu phần lớn chúng ta đều cảm thấy khó chịu khi quan hệ với người xấu, nhưng
sau một thời gian ứng phó với họ, xem ra chúng ta trưởng thành hơn, bản lãnh
hơn, khôn ngoan hơn và tiến bộ hơn rất nhiều. Phải chăng đó là những thử thách
mà mọi người phải trải qua trên đường chuyển hóa? Không chừng một ngày nào đó
bạn sẽ nhận ra rằng chính hạng người này đã vô tình giúp bạn tự khám phá, tự
điều chính để hoàn thiện chính mình. Không có những thử thách đó làm sao bạn có
thể biết mình và biết người một cách rõ ràng cụ thể? Nhận ra điều này, hẳn bạn
sẽ cảm ơn những kẻ khó chịu này.
Người
làm ác cũng có nỗi khổ riêng của họ: những toan tính bạc đầu, những lo âu sợ
hãi, những ray rứt khôn nguôi trong lòng, lại còn bị căm thù, phỉ nhổ, nguyền
rủa, khinh khi v.v.. từ bên ngoài. Vậy bạn đừng phản ứng khinh suất. Hãy để họ
học ra bài học của chính họ từ quả đắng tự nhiên của hành động ác, một cách
công minh xác đáng. Dù sao, họ cũng đáng thương, cần được cảm thông hơn là ghét
bỏ, hãy cầu nguyện cho họ sớm học ra bài học của mình để biết hồi đầu hướng
thiện. Cái chính là bạn phải tự khám phá xem chính mình có xấu xa đê tiện không
trước khi quan tâm sửa trị những điều thị phi của người khác.
?
~ Hỏi:
–
Sống thì phải có ước mong, hy vọng một tương lai tươi sáng hơn, chẳng lẽ chỉ
nhẫn nại với hiện tại là đủ sao? Sự việc là vợ chồng tôi đang nỗ lực kiếm sống,
nhưng chưa đủ tiền để mua nhà nên phải ở nhà trọ. Vậy chúng tôi có quyền hy
vọng và phấn đấu để có được một ngôi nhà, hay cứ cam tâm nhẫn chịu tình hình
hiện tại?
!
~ Đáp:
–
Tôi cũng chúc bạn có thể sớm sở hữu một ngôi nhà như ý. Nhưng muốn đạt được mục
đích như vậy, trước tiên bạn phải biết bình tĩnh đợi chờ. Bình tĩnh đợi chờ là
cốt cách của lòng nhẫn nại. Bạn có quyền hy vọng và phấn đấu cho tương lai của
mình. Không ai bắt bạn phải bằng lòng với hiện tại, nhưng trước hết phải có
lòng nhẫn nại, nếu bạn nóng vội thì thất bại là cái chắc.
Khi
bạn đang trong tình trạng không vừa ý thì càng mong một tương lai tốt đẹp hơn
bạn càng bị đè nặng bởi áp lực thời gian, và cảm thấy hiện trạng của mình tồi
tệ hơn. Và cứ thế, bạn kéo dài sự bất an căng thẳng làm phá hỏng không khí đầm
ấm của gia đình bạn: thậm chí có thể làm cho nó đổ vỡ trước khi bạn nhìn thấy
giấc mơ của mình có trở thành hiện thực hay không. Nếu nhẫn nại, bạn sẽ không
còn tạo ra áp lực thời gian và có thể dễ dàng đối mặt với thực trạng của mình.
Hơn nữa, bạn sẽ có đủ trầm tĩnh sáng suốt để biết cần làm gì tốt nhất cho căn
hộ tương lai mà bạn hằng mong đợi.