Ông Lý Quang Diệu đang có chuyến thăm nước Mỹ từ ngày 21 đến 31.10 để nhận giải thưởng Thành tựu trọn đời của Hội đồng kinh tế Mỹ - ASEAN. Ông cũng có kế hoạch gặp gỡ một số nhân vật hàng đầu như Tổng thống Barack Obama, Chủ tịch Cục dự trữ liên bang Ben Bernanke, Giám đốc Hội đồng kinh tế quốc gia Lawrence Summers và Chủ tịch Ngân hàng Thế giới Robert Zoellick. Nhà báo nổi tiếng Charlie Rose đã có buổi phỏng vấn dài 54 phút với vị cố vấn 86 tuổi này, được phát trên kênh truyền hình PBS hôm 23.10. Được nhà báo Rose giới thiệu là “một nguyên thủ cao niên trên chính trường quốc tế với kinh nghiệm quý giá mà nhiều người muốn được tham vấn”, ông Lý đã 2 lần xuất hiện trong chương trình này vào năm 2000 và 2004.

Nói thật với Mỹ

Bình luận về trật tự thế giới trong bối cảnh hiện nay, ông Lý nói: “Thế kỷ 20 là kỷ nguyên của người Mỹ. Trong nửa đầu thế kỷ 21, người Mỹ vẫn nắm quyền lực lớn trên thế giới nhưng tôi tin rằng nửa sau của thế kỷ này, Mỹ sẽ phải chia sẻ vị trí cường quốc hàng đầu với Trung Quốc và Ấn Độ”.

Ngoài sự cạnh tranh dữ dội từ các nền kinh tế đang nổi, ông Lý cũng cho rằng Mỹ đã tự đưa mình vào thế khó khi lâm chiến ở Iraq và Afghanistan. “Kể từ khi vị vua cuối cùng thoái vị, gần 40 năm nay làm gì có hòa bình tại Afghanistan! Làm thế nào có thể thống nhất các phe phái suốt ngày đánh nhau tranh giành quyền lực được?”. Ông Lý cũng nói các đồng minh của Mỹ trong khối NATO rất quan ngại về kết cục tại đây vì họ không muốn đưa lính vào “chỗ chết mà chẳng được gì”. Theo ông, Mỹ nên đóng vai trò là một “nhân tố ổn định hài hòa” trật tự thế giới bằng sức mạnh kinh tế của mình như “Mỹ đã mang đến công nghệ, đầu tư và giao thương, từ đó giúp khu vực Đông Á phát triển thịnh vượng”. “Bạn không thể giải quyết hết các vấn đề của thế giới” - ông Lý gạt bỏ lập luận của nhà báo Charlie Rose rằng Mỹ cũng cần can thiệp vào những xung đột ở Trung Đông.

Ông Lý thẳng thắn cho rằng về mặt tài chính, nước Mỹ “đang bất ổn”. “Có phải đồng USD đang mất giá? Đúng, nó đang rẻ đi. Nhưng nếu bạn mua nó trong khi thâm hụt ngân sách của Mỹ cứ tăng lên và ngài Chủ tịch Ben Bernanke không đủ khả năng rút tiền ra khỏi thị trường thì lạm phát sẽ cao khủng khiếp. Và bạn sẽ mất tiền”, ông Lý giải thích vì sao trong 1,3 tỉ USD mà Singapore đầu tư ra nước ngoài trong thời gian gần đây không có đồng nào đi vào nước Mỹ. Ông tỏ ra lo ngại về mức thâm hụt ngân sách kỷ lục của nước Mỹ, 1.420 tỉ USD ở hiện tại và có thể lên đến 9.000 tỉ USD trong thập niên tới nếu không có hành động điều chỉnh kịp thời.

Song, ông Lý nhận xét nước Mỹ phát triển thịnh vượng như ngày nay là nhờ vào trí tuệ của người nhập cư. “Các bạn đã thu hút được nhiều người nhập cư có tài năng và chăm chỉ lao động cật lực”. Ông khen Tổng thống da màu đầu tiên của Mỹ Barack Obama là một người “tuyệt vời và có tài hùng biện”, đặc biệt ông “ngưỡng mộ” vị tổng thống trẻ tuổi dám đưa vào nội các những nhân vật đối lập và có chính kiến khác biệt.

“Ông sẽ nói gì khi gặp người mà ông ngưỡng mộ?”, Charlie Rose hỏi ông Lý.

“Hai điều. Thứ nhất, thế kỷ 21 là cuộc đọ sức để giành thế thượng phong tại vùng Thái Bình Dương, vì đây là vùng tăng trưởng của kinh tế, là nơi mà sức mạnh kinh tế toàn cầu tập trung. Thứ hai, để trụ vững ở Thái Bình Dương, anh không được phép để thâm hụt ngân sách lên cao và giá trị đồng USD xuống quá thấp. Nếu không, cộng đồng tài chính và các quỹ đầu tư trên thế giới sẽ bắt đầu rút tiền ra khỏi Mỹ và đó là một vấn đề nghiêm trọng”, ông Lý trả lời.

Vị thế và trách nhiệm quốc tế

Trong vòng 30 năm nữa, Trung Quốc sẽ có nền kinh tế vượt qua Mỹ, từ đó “có tiềm lực để tạo dựng tầm ảnh hưởng về chiến lược, chính trị và các vấn đề khác”, ông Lý khẳng định.

Nhưng ông cũng cho rằng, Trung Quốc khó có thể chiếm được vị trí mà nước Mỹ đã và đang có, bởi những lý do sau: Thứ nhất, nước này khó lòng thu hút được nhân tài trên thế giới bởi tập quán văn hóa khác biệt, chưa kể tiếng Trung quá khó với người nước ngoài, không như tiếng Anh. Trong khi đó nỗ lực lôi kéo trí thức gốc Hoa trở về nước cũng không dễ dàng. Thứ hai, theo ông Lý, Trung Quốc dù có nền kinh tế lớn nhưng thu nhập bình quân đầu người và trình độ công nghệ phải cần nhiều thập kỷ nữa để bắt kịp Mỹ. Ông Lý nhận định, Trung Quốc ngày nay cũng ý thức được họ phải trở thành một phần của một thế giới đa cực và toàn cầu hóa.

Ông Lý kết luận Mỹ cần đóng vai trò giúp Trung Quốc nhận ra rằng vị thế đi đôi với trách nhiệm và khi có một vị trí cao hơn trên trường thế giới, nước này phải nhận thức trách nhiệm quốc tế của mình.

Thục Minh (VP Singapore)